O zaburzeniach psychicznych mówi się sporo, jednak rzadko w kontekście dzieci i nastolatków. Psychiatrzy oraz psycholodzy są zaniepokojeni pogarszającym się stanem zdrowia psychicznego młodych Polaków. Pomocy w różnej formie potrzebuje ponad pół miliona nieletnich.
W 2016 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przeprowadziła na 4,5 tys. polskich nastolatków [badania] Health Behaviour in School-aged Children. Dotyczyły one stanu psychicznego naszej młodzieży. Pokazały, że aż 83 proc. chłopców i 68 proc. dziewcząt jest niezadowolonych z życia.
Problemy psychiczne dzieci bardzo często wynikają z różnych form ich krzywdzenia. Ogólnopolską diagnozę skali i uwarunkowań krzywdzenia dzieci w Polsce przeprowadziła Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Badanie odbyło się w 2018 roku na reprezentatywnej próbie 1155 uczniów w wieku 11-17 lat. To największe w Polsce badanie związane z problemem krzywdzenia dzieci i młodzieży.
Źródło: fdds.pl
Konsultant Krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dr hab. n. med. Barbara Remberk w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online nakreśla, jak wygląda obecna sytuacja zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce:
– Zaburzenia psychiczne są generalnie częste. Uważa się, że ok. 9 proc. dzieci i młodzieży, czyli ok. 600 tys. dzieci potrzebuje jakiejś formy pomocy. Jest to sytuacja dotycząca samego zdrowia psychicznego, natomiast sieć opieki psychiatrycznej przeżywa kryzys – wskazuje ekspertka.
Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży
Dr hab. Barbara Remberk tłumaczy, że „zdrowie psychiczne to bardzo złożona rzecz. To dużo więcej niż tylko brak choroby”.
– Rozwojowi zdrowia psychicznego dziecka sprzyja dobra atmosfera i funkcjonowanie dziecka w rodzinie, dobrze dobrana szkoła, adekwatnie do jego możliwości, dobre relacje z rówieśnikami, przyjazne środowisko, w którym się ono obraca. Rodzice mogą dbać o to, aby to wszystko miało miejsce, a jeśli mają oni problem z wprowadzeniem dobrej atmosfery w rodzinie, jeżeli jest problem uzależnienia czy przemocy, to oczywiście rodzice powinni czym prędzej podjąć leczenie bądź działania, by te problemy wyeliminować – zaznacza.
Psychoterapeutka Dorota Droździel w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online również zaznacza: „na zdrowie psychiczne dziecka wpływa przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa w rodzinie i stabilna sytuacja między rodzicami”.
Dr hab. Barbara Remberk wyjaśnia, że „przyczyny zaburzeń psychicznych są nieznane”. Do końca nie wiemy, dlaczego ludzie chorują, zwłaszcza dlaczego jedni tak, a drudzy nie – zaznacza.
– To współistnienie podatności i wrażliwości dziecka, a także sytuacji zewnętrznej, czyli czynników środowiskowych – tłumaczy.
Działający przy Polskiej Agencji Prasowej Serwis Zdrowie w [artykule] ,,Coraz więcej dzieci doświadcza kryzysów psychicznych” wymienia cztery główne obszary zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży, które wyróżniają psychiatrzy:
- zachowania niedostosowane społecznie, niszczycielskie, agresywne
- zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju
- problemy i zaburzenia psychiczne związane z chorobą somatyczną i/lub niepełnosprawnością
- całościowe zaburzenia rozwoju
Najczęstszymi objawami zaburzeń psychicznych u młodych osób są zaburzenia emocjonalne, zmiany w zachowaniu, opóźnienia w rozwoju oraz trudności w relacjach społecznych – podaje serwis.
Psychoterapeutka Dorota Droździel akcentuje, że ,,najwyraźniejszym sygnałem do rozpoznania, że dziecko znajduje się w kryzysie psychicznym jest jego izolacja”.
– My jesteśmy społeczni. Dzieci, które rozwijają się zdrowo i prawidłowo, wspominają o kolegach, chcą się z nimi spotykać i spędzać czas, a dzieci z zaburzeniami psychicznymi są tymi, które się izolują, nie mają energii, są smutne i brakuje im zdrowej siły życiowej – wyjaśnia.
Konsultant Krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dr hab. Barbara Remberk wskazuje, że „najogólniej mówiąc, tym, co nas niepokoi u dzieci czy w ogóle ludzi jest po prostu zmiana”. Może być nią pogorszenie funkcjonowania, pogorszenie relacji z rówieśnikami czy stopni w szkole. Różnice uwidaczniają się także w odmiennym niż dotąd zachowaniu w domu. Ekspertka zwraca uwagę, że zależy też, o jakich zaburzeniach mówimy.
– Oczywiście smutek, przygnębienie, rozdrażnienie mogą być przejawami depresji. To także unikanie różnych sytuacji, niechęć do chodzenia do szkoły, różne dolegliwości somatyczne, kiedy pojawia się jakaś sytuacja trudna, zaburzenia lękowe, nadmierne odchudzanie, chudnięcie, odmowa jedzenia, zwłaszcza w towarzystwie – wymienia.
Dr hab. Barbara Remberk podkreśla: „zmiana na gorsze to jest coś, co sprawia, że powinniśmy się zastanowić, co się dzieje”.
Budowanie poczucia własnej wartości u dziecka
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę na swojej stronie internetowej pisze, że istotne jest, by rodzice wychowywali dzieci z szacunkiem i miłością, dając im jednocześnie poczucie życzliwość i akceptacji. Wymienia także zachowania rodzica, które budują wiarę we własne możliwości u dziecka. Są to między innymi:
- okazywanie dziecku miłości i czułości;
- wytyczanie granic;
- nauka zasad i reguł panujących w społeczeństwie;
- mówienie wprost o oczekiwaniach;
- pozwalanie na samodzielność;
- ukazywanie dziecku wiary w jego możliwości;
- pozwalanie mu na doświadczanie własnej sprawczości nawet w wykonywaniu drobnych czynności
- pokazywanie dziecku, że rodzic wierzy w jego dobroć;
- akceptacja uczuć pozytywnych i negatywnych;
- umiejętność przyznania się do błędu i przeproszenia;
- docenianie wysiłków i starań dziecka, nawet jeśli nie zawsze wszystko mu się udaje;
- umiejętność przyjmowania krytyki, jak również komplementów i obdarzania nimi drugiego człowieka;
- liczenie się ze zdaniem i potrzebami dziecka;
- wzmacnianie u dziecka wszystkiego tego, co pozytywne.
Psychoterapeutka Dorota Droździel dodaje, że „budując poczucie własnej wartości u dziecka, rodzic powinien przede wszystkim unikać porównań między rodzeństwem czy rówieśnikami w szkole, doceniać każdy wysiłek dziecka, dawać mu jak najwięcej szans i przestrzeni do tego, by czuło, że jest kochane takie, jakie jest, by miało świadomość tego, że coś umie. Powinno się doceniać wszystkie aktywności domowe, które dziecko podejmuje”.
Wsparcie dziecka z zaburzeniem psychicznym
Wsparcie jest bardzo istotne w przypadku dziecka z zaburzeniami psychicznymi. Kluczowa w tym wypadku jest obecność rodzica, musi ona jednak polegać na zaangażowaniu i wyrozumiałości.
– Być z dzieckiem to nie pytać: „a co Ty masz do zrobienia?”, mówić: „poukładaj i posprzątaj”. Być z dzieckiem to posiedzieć, spędzić z nim czas, zrobić coś wspólnie. Jeśli dziecko od rana do wieczora siedzi tylko w swoim pokoju i szuka kontaktu w internecie bardziej niż na żywo, to jest to sygnał dla rodzica, na który powinien zwrócić uwagę – wyjaśnia Dorota Droździel.
Dr hab. Barbara Remberk dodaje, że dziecko można wesprzeć przede wszystkim nie lekceważąc go.
– Rodzice są rodzicami i nie oczekujemy od nich leczenia, gdyż od tego są specjaliści i lekarze. Natomiast ważne, żeby rodzice byli z dzieckiem w kontakcie i nie zlekceważyli objawów tego, że coś się dzieje – podkreśla ekspertka.
Kiedy potrzebna jest specjalistyczna pomoc
Konsultant Krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży zaznacza, że „momentem, kiedy powinniśmy pomyśleć o specjalistycznej pomocy są cierpienia dziecka bądź pojawiające się kłopoty”. Jednocześnie wskazuje, że występują sytuacje, w których pomoc taka konieczna jest natychmiastowo. Dotyczą one z reguły starszych dzieci i nastolatków, a objawiają się komunikatami i działaniami świadczącymi o zagrożeniu zdrowia lub życia młodego człowieka.
– To wypowiedzi o zamiarach samobójczych, o pragnieniu śmierci, o tym, że dziecko nie chce żyć. Jeszcze bardziej alarmujące są jakieś działania przygotowujące do tego – tłumaczy.
Gdzie szukać ratunku
Jeżeli dziecko potrzebuje pomocy, pierwszą i najbardziej dostępną osobą jest psycholog szkolny. Wsparcia udzielą także fundacje zajmujące się problemami dzieci i młodzieży oraz telefony zaufania. Pomoc stacjonarną najmłodsi otrzymają w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i w poradniach zdrowia psychicznego czy Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie.
– Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111 [czytaj więcej]
– Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12
– Policyjny Telefon Zaufania – 800 12 02 26
– Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego – 800 70 2222
Paula Sikora-Malinowska/Ostrzegamy.online