Zwyrodnienie plamki żółtej – rozmowa z prezes stowarzyszenia Retina AMD Polska M. Pacholec [WYWIAD]

O problemie AMD wśród osób starszych z portalem Ostrzegamy.online rozmawia Małgorzata Pacholec –  prezes stowarzyszenia Retina AMD Polska.

 

Ostrzegamy.online: Co to jest AMD?

Małgorzata Pacholec –  Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) jest chorobą doprowadzającą do utraty zdolności postrzegania przedmiotów znajdujących się w centrum widzenia. Uszkadza widzenie centralne, które jest potrzebne do wykonywania precyzyjnych czynności takich jak: czytanie, prowadzenie samochodu, oglądanie fotografii, odczytywanie numerów nadjeżdżających autobusów, odczytywanie godzin na zegarze, rozpoznawanie twarzy. Pojawiają się  trudności przy wykonywaniu podstawowych,  codziennych czynności, do których konieczny jest wzrok.

Wnętrze naszej gałki ocznej wyścielone jest siatkówką – delikatną, cienka błoną. Zlokalizowane w niej neurony wzrokowe poprzez nerw wzrokowy przekazują sygnał do mózgu. To dlatego zmiany chorobowe w jej obrębie są bardzo niebezpieczne i mogą prowadzić do trwałej utraty widzenia. Przyczyną chorób siatkówki, wśród których najczęstsze jest zwyrodnienie plamki związane z wiekiem są przede wszystkim procesy zwyrodnieniowe.

 

Ostrzegamy.online: Jakie są objawy AMD oraz rodzaje tego zwyrodnienia?

M.P. –   Pierwsze objawy tej choroby mogą być dyskretne i ujawnić się dopiero przy sprawdzaniu każdego oka z osobna. Najczęściej są to:

– utrudnienie podczas czytania: „wypadanie” liter lub części wyrazów,

– zniekształcenie linii, konturów oglądanych przedmiotów,

– wrażenie zmiany wielkości obrazu,

– pogorszenie ostrości wzroku (niewyraźne, zamazane widzenie), trudności z odczytywaniem cyfr,

– obniżenie poczucia kontrastu,

– trudności w rozpoznawaniu barw (wydają się być bledsze, mniej wysycone).

W zaawansowanym stadium AMD wszystkie powyższe symptomy ulegają nasileniu, a w środku pola widzenia pojawia się ciemna plama, która jest odpowiedzialna za ciężkie uszkodzenie widzenia centralnego.

 

Ostrzegamy.online:  W ilu postaciach występuje AMD?

M.P. –  Choroba występuje w dwóch postaciach: suchej oraz wysiękowej. Postać sucha ma łagodniejszy przebieg, a pogorszenie ostrości widzenia (przymglenie) następuje stopniowo, w ciągu miesięcy lub nawet lat, i może doprowadzić do utraty widzenia centralnego. W tej wersji choroby zwyrodnieniu i obumarciu ulegają komórki odpowiedzialne za prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych oraz funkcjonowanie siatkówki oka. Postać wysiękowa (tzw. mokra lub neowaskularna) ma zwykle ciężki przebieg, a znaczące pogorszenie widzenia może nastąpić gwałtownie, nawet w ciągu kilku dni. Dzieje się tak na skutek tworzenia się nieprawidłowych naczyń krwionośnych w okolicy plamki i powstania tzw. błony  podsiatkówkowej, co w efekcie prowadzi do powstania przesięków i krwotoków. W zaawansowanym stadium choroby może dojść do powstania blizn i trwałego uszkodzenia siatkówki.

W przypadku wysiękowej postaci AMD zmiany postępują bardzo szybko, a brak leczenia prowadzi do nieodwracalnej, częściowej lub całkowitej utraty widzenia. Wskutek postępujących zmian chorobowych pacjent traci stopniowo umiejętność samodzielnego funkcjonowania. Upośledzone jest widzenie centralne niezbędne do wykonywania codziennych życiowych czynności. Szczególnie trudne może być:  robienie zakupów – rozpoznawanie cen i nazw produktów, rozróżnianie banknotów i liczenie pieniędzy, przygotowywanie posiłków, gotowanie, nalewanie, rozpoznawanie twarzy, np. w telewizji, schodzenie w dół po schodach.

W odróżnieniu od suchej postaci AMD, w przypadku której obecnie nie ma żadnych metod leczenia, wysiękowe AMD można leczyć, chociaż nie można go jeszcze wyleczyć. Istotne są tutaj jednak dwie kwestie: czas wykrycia choroby i czas podjęcia leczenia, tzn.:  możliwe najszybsze wykrycie choroby i niezwłoczne podjęcie leczenia.

 

Ostrzegamy.online: Czy AMD można samemu zdiagnozować?

M.P. –  AMD powinien zdiagnozować lekarz okulista. Oczy powinniśmy kontrolować regularnie, przynajmniej raz w roku u osób po 45. roku życia. Jeśli jednak zauważymy u siebie opisane powyżej objawy powinniśmy natychmiast skontaktować się z lekarzem okulistą, gdyż jak powiedzieliśmy wcześniej czas jest tu sprawą wyjątkowo ważną.

 

Ostrzegamy.online: Na czym polega diagnostyka postaci suchej i wysiękowej AMD?

M.P. – Diagnostyka postaci suchej AMD opiera się na wywiadzie ogólnym i okulistycznym, ocenie ostrości wzroku w najlepszej korekcji okularowej, badaniu dna oka po rozszerzeniu źrenic, ew. poszerzeniu badań o optyczną koherentną tomografię OCT. Diagnostyka postaci wysiękowej polega na przeprowadzeniu podobnych badań jak w postaci suchej, a ponadto wykonaniu angiografii fluoresceinowej (AF)- jest to badanie wymagające podania do naczynia żylnego kontrastu (fluoresceiny) i wykonania serii zdjęć dna oka, lub opcjonalnej angiografii indocyjaninowej (ICG)  oraz  OCT.

Dodatkowo narzędziem umożliwiającym wczesne wykrycie zmian w plamce jest test Amslera, który może być wykonany przez każdego w domu, samodzielnie. Potrzebna jest do tego kwadratowa kartka w kratkę o bokach 10 cm z zaznaczonym centralnym ciemnym punktem (kropką). Odległość pomiędzy kartką z testem a badanym okiem powinna wynosić 28-30 cm. Test powinien być dobrze oświetlony. Należy założyć okulary do czytania, jeśli są używane, zasłonić jedno oko i patrząc drugim okiem bezpośrednio w centralny punkt, obserwować ewentualne zaburzenia widzenia, falistość linii, przymglenia lub plamy w siatce. Nieprawidłowy wynik testu to zaobserwowane krzywienie linii oraz ciemna plama w centrum pola widzenia. Korzystając z testu Amslera pacjent sam może zauważyć czy postać sucha AMD przeradza się w wysiękową, jak również obserwując czy pojawiły się nowe dolegliwości lub nasilają  dotychczasowe.

 

Ostrzegamy.online: Kto najczęściej choruje na AMD?

M.P. – AMD jest główną przyczyną utraty wzroku u osób po 50. roku życia w krajach wysokorozwiniętych, chociaż zdarzają się również przypadki zachorowań osób młodszych 40- lub nawet 30-letnich. Ocenia się, że w Polsce w 2016 r. liczba chorych na AMD wynosiła 2,7 mln i będzie każdego roku znacząco wzrastać, w 2035 roku przekraczając liczbę 3,5 mln osób (Raport Instytutu ochrony Zdrowia, 2016 r.).

 

Ostrzegamy.online: Jakie są czynniki ryzyka zachorowań na AMD?

M.P. –  Najważniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju AMD są:

– wiek – pomiędzy 50. a 65. rokiem życia choruje ok. 2 proc. populacji, po 75. roku 30 proc.,

– rasa – choroba najczęściej dotyczy osób rasy białej,

– płeć – ryzyko rozwoju choroby jest większe u kobiet niż u mężczyzn, co prawdopodobnie wiąże się ze zmniejszeniem się poziomu estrogenów po menopauzie; ryzyko wystąpienia AMD jest niższe u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą, natomiast wzrasta u kobiet, u których menopauza wystąpiła przed 45 rokiem życia,

– palenie papierosów zwiększa ryzyko rozwoju AMD aż pięciokrotnie,

– jasny kolor tęczówek,

– uwarunkowania genetyczne –  badania wykazały, że  u krewnych osoby chorującej na AMD ryzyko jest 20-krotnie większe w porównaniu do całej populacji,

– dieta –  niedostateczna podaż antyoksydantów, nadmierne spożywanie alkoholu, pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol sprzyjają powstawaniu wolnych rodników tlenowych uszkadzających siatkówkę,

– choroby serca i układu krążenia, np. nieleczone nadciśnienie tętnicze,

– otyłość –  u osób z nadwagą w plamce stwierdzono obniżoną zawartość karotenoidów (luteiny i zeaksantyny), które „wymiatają” wolne rodniki tlenowe,

– nadmierna ekspozycja na słońce.

 

Ostrzegamy.online: Jak należy dbać o wzrok z AMD?

M.P. – W przypadku suchej postaci AMD specjalny zestaw witamin, minerałów i przeciwutleniaczy może spowolnić jej  postęp i hamować przejście w formę wysiękową. Wieloośrodkowe badania wykazały znaczenie przeciwutleniaczy, witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, długołańcuchowych nienasyconych kwasów tłuszczowych Omega-3 oraz cynku, miedzi, selenu w zapobieganiu i progresji AMD (zmniejszenie ryzyka wystąpienia zaawansowanej postaci AMD o 25 proc.).

Zalecany na podstawie badań zestaw (dzienna dawka) to: cynk 80 mg, witamina C 50 mg, miedź 2 mg, luteina 10 mg, zeaksantyna 2 mg, DHA 250 mg (suplementy diety oparte o formułę AREDS na podstawie 6-letnich badań klinicznych). W przypadku wysiękowej postaci należy ściśle stosować się do ustaleń lekarza okulisty, zmienić warunki i tryb życia, a zwłaszcza:

– zrezygnować z palenia tytoniu,

– utrzymywać prawidłowa wagę,

– utrzymywać prawidłowe wartości cholesterolu,

– zapobiegać lub leczyć choroby układu krążenia,

– ograniczać ekspozycję na światło,

– kontrolować ciśnienie tętnicze,

– spożywać dużo ciemnozielonych warzyw liściastych (jarmuż, szpinak) oraz żółtka jaj bogatych w luteinę i zeaksantynę,

– jeść ryby bogate w kwasy Omega-3, unikać spożywania innych tłuszczów,

– zadbać o regularny wysiłek fizyczny.

 

Rozmawiała Honorata Szkudlarek.

Honorata Szkudlarek/Ostrzegamy.online