Zaburzenia odżywiania charakteryzują się nadmierną potrzebą jedzenia bądź unikaniem spożywania posiłków. To schorzenie o podłożu psychicznym, które wymaga kompleksowego leczenia – mówi portalowi Ostrzegamy.online psycholog Danuta Wieczorkiewicz, prezes i założycielka Fundacji Zobacz… JESTEM.
Ostrzegamy.online: Jakie rodzaje zaburzeń odżywiania wyróżniamy i czym się charakteryzują?
Danuta Wieczorkiewicz – Najbardziej charakterystycznymi zaburzeniami odżywiania są anoreksja, bulimia oraz kompulsywne objadanie. Aby zdiagnozować anoreksję musi wystąpić kilka objawów. Przede wszystkim jest to utrata masy ciała poniżej oczekiwanego dla danego wzrostu i płci poziomu. Kolejnym objawem są zaburzenia hormonalne manifestujące się u kobiet zaburzeniami miesiączkowania oraz lękiem przed przyrostem masy ciała, który skutkuje obniżaniem ilości przyjmowanego pokarmu i utratą kontroli nad wagą. Natomiast w bulimii pojawiają się epizody najadania oraz zachowania kompensacyjne. Książkowo „najadanie” to jedzenie w krótkim czasie dużej ilości kalorii, natomiast dla osób z bulimią najadaniem może być zjedzenie jednej bułki, której osoba ta zakładała że nie zje. Zachowania kompensacyjne polegają najczęściej na prowokowaniu wymiotów bądź przyjmowaniu leków przeczyszczających. Kompulsywne objadanie charakteryzuje się tym, że pojawiają się napady najadania, natomiast nie pojawiają się zachowania kompensacyjne – i to skutkuje przyrostem masy ciała, nadwagą i otyłością.
Ostrzegamy.online: Czy można określić, jakie są najczęstsze przyczyny zaburzeń odżywiania?
D.W. – Jak zwykle w różnego rodzaju zaburzeniach psychicznych etiologia jest wieloczynnikowa. Zaburzenia odżywiania pojawiają się zawsze z jakiegoś powodu, są „sposobem na…”, na przykład na radzenie sobie z emocjami. To, co można powiedzieć, to że obniża się wiek zachorowalności. Do niedawna anoreksję diagnozowano w okolicach trzynastego roku życia, obecnie – w okolicach dziesiątego. Bulimię diagnozuje się później, natomiast wiek rozpoznawania choroby także się obniża.
Ostrzegamy.online: Jakie konsekwencje dla zdrowia wywołują zaburzenia odżywiania?
D.W. – Anoreksja czy bulimia to choroby, które nie leczone są bardzo niebezpieczne i mogą prowadzić do śmierci. W anoreksji następuje wyniszczenie organizmu, często towarzyszy jej depresja, co może prowadzić do samobójstw. Najgroźniejszą konsekwencją bulimii, w kontekście zachowań kompensacyjnych, są zaburzenia elektrolitowe. Mogą prowadzić do zawału serca albo udaru mózgu, a to może doprowadzić do kalectwa lub nagłego zgonu.
Ostrzegamy.online: Jakiej grupy społecznej najczęściej dotyczą zaburzenia odżywiania?
D.W. – Częściej na zaburzenia odżywiania zapadają kobiety niż mężczyźni. Z badań wynika, że tylko 10 proc. osób chorych na zaburzenia odżywiania to mężczyźni. Powszechnie wiek zapadania na zaburzenia odżywiania plasuje się w okresie nastoletnim, natomiast nie jest to regułą. Wiek nie powoduje zmniejszenia ryzyka choroby i jej nie dyskwalifikuje.
Ostrzegamy.online: Czy są jakieś symptomy lub zachowania wskazujące na zaburzenia odżywiania?
D.W. – Przede wszystkim następuje zmiana zachowania. Pojawia się drażliwość, nagłe zmiany nastojów, czasem zachowania autoagresywne. Symptomem anoreksji jest zmiana nawyków żywieniowych, ograniczanie określonych składników, na przykład cukru, węglowodanów, glutenu, białka. Dieta staje się coraz bardziej restrykcyjna. Często te osoby izolują się i przestają spożywać posiłki razem z rodziną, chcą to robić tylko w swoim pokoju bądź mówią, że „już jadły”. Bliscy nie mają wtedy kontroli nad ilością spożywanych posiłków. Następuje też nagła zmiana masy ciała. W bulimii wyraźnym symptomem jest znikanie dużej ilości jedzenia, któremu nie towarzyszy przybieranie na wadze. Pojawiają się także ślady po zachowaniu kompensacyjnym, którym najczęściej są wymioty.
Ostrzegamy.online: Gdzie szukać pomocy?
D.W. – Pomocy można szukać w poradniach zdrowia psychicznego, które działają w wielu miastach. Konieczny jest kontakt z psychologiem. Często także leczenie farmakologiczne, czyli kontakt z psychiatrą. W przypadku nagłej utraty masy ciała czy ciągłych wymiotów zdarza się, że osoba musi być hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym. Także w siedzibie Fundacji Zobacz… JESTEM, w Warszawie prowadzone są grupy wsparcia dla rodziców dzieci i młodzieży chorujących na zaburzenia odżywiania.
Ostrzegamy.online: Jak wygląda terapia dla osób z zaburzeniami odżywiania?
D.W. – Metody wykorzystywane podczas terapii są indywidualne. Natomiast w każdej metodzie jest różnica w pracy ze względu na wiek – inaczej pracuje się z dziećmi, inaczej z młodzieżą, a jeszcze inaczej z dorosłymi. Jeżeli chodzi o osoby niepełnoletnie, to rekomendowana jest terapia rodzinna, czyli tak zwana terapia systemowa.
Ostrzegamy.online: Od czego zależy skuteczność terapii?
D.W. – W kontekście dzieci i młodzieży bardzo ważne jest włączanie do procesu leczenia całej rodziny i zmiana systemu rodzinnego. Często jeżeli w cyklu rodzinnym wprowadzone są zmiany, zaburzenia odżywiania mijają. Trudniej jest wyleczyć pacjentów, u których zaburzenia odżywiania trwają wiele lat i dopiero po długim czasie udają się oni na leczenie. Zaburzenia odżywiania są chorobą całkowicie wyleczalną, nie jest to tak jak z alkoholizmem, że ktoś staje się „niepijącym alkoholikiem”.
Ostrzegamy.online: Czy po wyleczeniu jest jakieś ryzyko wystąpienia ponownie zaburzeń odżywiania?
D.W. – Po przejściu terapii pacjent nabywa nowe umiejętności radzenia sobie z emocjami, napięciem bądź stresem. Natomiast jest tak, zwłaszcza u osób, które chorowały długo. W sytuacjach trudnych, kryzysowych mogą się pojawiać symptomy choroby czy jej nawroty. Jednakże osoba, która przeszła terapię, najczęściej albo wie, jak sobie poradzić z tą chorobą, albo wraca chwilowo na terapię i powraca do zdrowia dużo szybciej.
Rozmawiała Klaudia Nowakowska.
Klaudia Nowakowska/Ostrzegamy.online