Rośnie liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży. W roku 2018 w Polsce na swoje życie targnęło się 746 nastolatków w wieku 13-18 lat. To o 44 osoby więcej niż rok wcześniej – podaje Komenda Główna Policji.
Jednocześnie zmniejszyła się liczba zgonów nastolatków (od 13 do 18 roku życia) w wyniku prób samobójczych. W 2018 roku odnotowano 92 przypadki śmiertelne, rok wcześniej – 115.
Polska znajduje się w czołówce krajów europejskich, jeśli chodzi o próby samobójcze młodzieży. Z [danych] opublikowanych przez Centrum Pomocy Dzieciom Fundacji „Dajemy Dzieciom Siłę” wynika, że wśród badanej grupy nastolatków w wieku 13-17 lat (reprezentatywna próba 1155 osób) do podjęcia próby samobójczej przyznało się 7 proc. badanych.
– Samobójstwa należą do najczęstszych przyczyn zgonów u nastolatków. W Polsce w 2018 roku było 5 samobójstw u dzieci do 12 roku życia i 92 samobójstwa u młodzieży. Uważa się, że na jedno samobójstwo przypada w populacji od 20 do 100 prób samobójczych. Według danych Eurostatu w Polsce jest dwa razy więcej samobójstw – w przeliczeniu na liczbę mieszkańców – niż średnio w Europie. Jesteśmy niestety w niechlubnej czołówce Europy – mówi dr hab. n. med. Barbara Remberk, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Warszawie oraz konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży.
Powody samobójstw
Przyczyny myśli samobójczych, jak również ich realizacji są różne. Istnieje wachlarz motywów skłaniających dzieci i młodzież do odebrania sobie życia.
– Przyczyny prób samobójczych są złożone i nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Czynnikami ryzyka próby samobójczej są zaburzenia psychiczne u dziecka, wrażliwość dziecka, ale także sytuacja zewnętrzna – trudności rówieśnicze i rodzinne. Problemem może być też dostępność potencjalnych metod – i niedostępność leczenia – tłumaczy dr hab. n. med. Barbara Remberk.
Z opublikowanych w 2009 roku statystyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, iż największy wzrost liczby prób samobójczych notuje się od października do kwietnia. Kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Warszawie potwierdza, że czasem, w którym najwięcej pacjentów zgłasza się do szpitali psychiatrycznych, jest okres jesienno-zimowy, kiedy nasilają się zaburzenia depresyjne i pokrewne.
– Większość osób (prawdopodobnie około 90 proc.), które skutecznie popełniły samobójstwo, cierpiała na jakieś zaburzenia psychiczne. Nie tylko depresja stwarza zagrożenie samobójstwem, ale rzeczywiście myśli i zamiary samobójcze w depresji występują często. Rozważania o bezsensie życia czy zwiewne myśli samobójcze same w sobie są objawem dość częstym – może ich doświadczać nawet 30 proc. nastolatków, niekoniecznie cierpiących na poważne zaburzenia psychiczne. Równocześnie jednak wiemy, że myśli samobójcze mogą być stanem bezpośredniego zagrożenia życia – tłumaczy dr Remberk.
Duży wpływ na pojawienie się myśli samobójczych ma najbliższe środowisko rodzinne i szkolne. Może zdarzyć się tak, że to złe relacje z bliskimi (rodzicami, rodzeństwem) oraz kolegami ze szkoły doprowadzają dziecko lub nastolatka do podjęcia próby samobójczej. Rola rodziców i nauczycieli jest bardzo ważna na etapie rozpoznania, czy z dzieckiem dzieje się coś złego.
– Nastolatek, który źle się czuje, który nie wie, czy jego życie ma sens, czy też rozważa myśl o odebraniu sobie życia – często nie ma już siły sam szukać pomocy ani mówić komuś o swoich problemach. To bliscy, znajomi, przyjaciele czy też szkoła mają szansę zauważyć, że z dzieckiem dzieje się coś złego i na to zareagować. Co to znaczy zareagować? Jeżeli o myślach samobójczych rówieśnika, kolegi z klasy, przyjaciela dowiaduje się dziecko czy nastolatek – radzimy powiedzieć o tym zaufanemu dorosłemu. Rolą dorosłego jest sprawić, aby potrzebujące dziecko skorzystało z pomocy profesjonalnej – zaznacza kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Warszawie.
Symptomy
Istnieje lista znaków ostrzegawczych, na którą bliscy powinni zwrócić szczególną uwagę u dzieci. Czujni rodzice mogą zapobiec tragedii, jaką jest samobójstwo. Psycholog Iwona Tyczyńska w Poradniku dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców pt. „Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży” zwraca uwagę na symptomy wskazujące na chęć popełnienia samobójstwa przez nastolatki.
Oto kilka przykładowych zachowań, które mogą sugerować zamiar targnięcia się na własne życie:
– wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich,
– zainteresowanie lub wręcz zaabsorbowanie tematyką śmierci,
– wyraźne zmiany osobowości i poważne zmiany nastroju,
– trudności z koncentracją,
– trudności w szkole; obniżenie jakości pracy i ocen,
– zmiana dotychczasowych zwyczajów dotyczących jedzenia i snu (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność),
– utrata zainteresowania rozrywkami,
– częste uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, przeważnie powiązane z emocjami, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia,
– nieustanne znudzenie,
– utrata zainteresowań dla rzeczy i spraw, o które dotychczas młody człowiek się troszczył (np. zaniechanie dbałości o wygląd).
Najczęstsze sposoby samobójstw
Z badań policji wynika, że młodzież najczęściej na sposób odebrania sobie życia wybiera nadmierne spożycie leków, powieszenie, a także samookaleczenie. Śledczy zauważają również związek pomiędzy samobójstwem a byciem w stanie upojenia alkoholowego. Główny Urząd Statystyczny opublikował raport za 2016 rok, z którego wynika, że najczęściej wybieraną metodą (również w przypadku dzieci) jest powieszenie. Wiele zgonów wśród dorosłych nastąpiło również przez rzucenie się z wysokości, zastrzelenie, utopienie oraz zażycie środków nasennych.
Gdzie szukać ratunku?
– Dziecko po próbie samobójczej powinno być skonsultowane przez lekarza, najlepiej przez pediatrę, ze względu na potencjalne skutki somatyczne podjętej próby, oraz przez psychiatrę – w celu oceny, jakiej formy pomocy dziecko potrzebuje w zakresie swoich problemów psychicznych. Natomiast jeżeli nie mówimy o próbie samobójczej, lecz o mniej nasilonych trudnościach, można rozpocząć poszukiwanie pomocy od konsultacji u psychologa. W szkołach pracują psychologowie szkolni, niektóre poradnie psychologiczno-pedagogiczne oferują terapię. Psychologowie pracują też w poradniach zdrowia psychicznego czy w sektorze niepublicznym – wyjaśnia dr hab. n. med. Barbara Remberk.
Telefon zaufania dla młodzieży w kryzysie to 116 111. W nagłych sytuacjach można dzwonić też na pogotowie lub pod numer 112.
Wsparcie dla rodzin ofiar
Niestety nie zawsze udaje się pomóc na czas i pewna część prób samobójczych kończy się śmiercią. W takich sytuacjach szczególnej opieki i wsparcia potrzebują bliscy zmarłego dziecka. W internecie istnieją witryny działające w celu niesienia pomocy dla rodziców dziecka po tzw. udanej próbie samobójczej. Jedną z takich stron jest ,,[Serwis dla Rodziców po Stracie Dziecka. Dlaczego]”.
– Rodzina, która doświadczyła utraty kogoś bliskiego w tak dramatycznej formie, zwykle boryka się z kryzysem. Cierpienie bliskich jest jeszcze bardziej nasilone, jeżeli zginęło dziecko. Dodatkowym zagrożeniem jest ryzyko kolejnych samobójstw lub prób samobójczych – tak, jakby została „przetarta ścieżka”. Po samobójstwie nastolatka wsparcia potrzebują bliscy dziecka, ale także jego rówieśnicy. W szkole po takim tragicznym wydarzeniu powinna być przeprowadzona interwencja kryzysowa z udziałem psychologów – tłumaczy dr Remberk.
Marta Klimczak/Ostrzegamy.online