Co roku w Polsce z powodu silnego wychłodzenia organizmu śmierć ponoszą dziesiątki ludzi. Według policyjnych statystyk w wyniku hipotermii od listopada 2017 r. do końca marca 2018 r. zmarły 83 osoby. W analogicznym okresie rok wcześniej było ich 111. Co zrobić, kiedy znajdziemy zamarzającego człowieka? Jak mu pomóc?
Okres jesienno-zimowy, w czasie którego – zwłaszcza nocą – temperatury spadają poniżej zera, jest wyjątkowo niebezpieczny przede wszystkim dla osób bezdomnych, ale także nieporadnych życiowo czy znajdujących się pod wpływem alkoholu bądź innych używek. Do działań prewencyjnych i pomocy ludziom narażonym na wychłodzenie zobowiązane są wszelkie służby, a w szczególności policja.
Działania prewencyjne policji
Jak wskazuje insp. Mariusz Ciarka, rzecznik prasowy Komendanta Głównego Policji, „niezależnie od przedstawionych kierunków działań, stałą formę ochrony osób bezdomnych stanowi prewencyjna kontrola miejsc, w których mogą one przebywać”.
„To dworce, klatki schodowe, kanały ciepłownicze, opuszczone budynki mieszkalne, ogródki działkowe itp. Policja, ujawniając takie osoby, współpracuje m.in. z innymi służbami porządkowymi, szczególnie strażą gminną i miejską. Doprowadza takie osoby do noclegowni, schronisk dla bezdomnych lub innych miejsc, w których można otrzymać niezbędną pomoc” – informuje insp. Mariusz Ciarka.
Osoby potrzebujące schronienia czy ciepłych ubrań możemy spotkać w różnych miejscach. Nie ma określonych punktów – zwraca uwagę podinsp. Wioletta Dąbrowska, rzecznik toruńskiej policji.
– Zdarza się, że przebywają w jakichś bunkrach, szałasach, pustostanach. Czasami chowają się gdzieś przy śmietniku, w wymurowanych miejscach, gdzie są kosze na śmieci. Jest z tym bardzo różnie – mówi podinsp. Wioletta Dąbrowska.
Często podczas mrozów pomocy osobom bezdomnym udzielają także wolontariusze, którzy pracują nie tylko w konkretnych placówkach, ale i „w terenie”, przynosząc ciepłe ubrania i posiłki. Informują też, gdzie można uzyskać konkretne wsparcie.
Rzecznik Prasowy Komendanta Głównego Policji zaznacza, że grupę narażoną na wychłodzenia stanowią także osoby starsze i niedołężne, które często mieszkają samotnie, oraz osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu.
„Tym samym istnieje konieczność podejmowania w stosunku do nich niezbędnych działań, a w przypadku osób nietrzeźwych doprowadzania ich do miejsc zamieszkania lub izb wytrzeźwień” – wyjaśnia insp. Mariusz Ciarka.
Nie każdy przyjmuje pomoc
Część osób bezdomnych rezygnuje z ofert placówek wsparcia. Głównym powodem jest to, że nie akceptują zasad panujących w takich miejscach – między innymi zakazu stosowania używek.
– Policjanci doradzają i podpowiadają, gdzie można się zgłosić. Czasami te osoby korzystają z pomocy, ale zdarza się, że nie chcą wsparcia z takich placówek, ponieważ często w grę wchodzi po prostu alkohol, inne używki lub nieumiejętność dostosowania się do pewnych reguł – podkreśla podinsp. Wioletta Dąbrowska.
Czym jest hipotermia?
Jak tłumaczy dr n. med. Tomasz Sanak z Centrum Leczenia Hipotermii Głębokiej w Krakowie, hipotermię rozpoznajemy u każdego pacjenta, którego temperatura głęboka organizmu wynosi poniżej 35 st. Celsjusza.
„Mówiąc o temperaturze głębokiej, mamy na myśli temperaturę >>organów wewnętrznych<<, a nie np. powierzchni skóry czoła czy pachy. Dla osób niezwiązanych z medycyną hipotermia powinna się kojarzyć z wyziębieniem organizmu wraz z określoną grupą niepokojących objawów – wyziębienie, drżenia mięśniowe, zaburzenia stanu świadomości, utrata przytomności etc.”– wyjaśnia ratownik.
Jak rozpoznać hipotermię?
W zależności od stopnia głębokości wychłodzenia, hipotermia daje różne objawy. W przypadku braku termometrów do pomiaru temperatury centralnej organizmu, właśnie według nich można określić jej stadium. To metoda klasyfikacji klinicznej, tzw. System Szwajcarski (Swiss Staging System).
„I tak, w 1. stopniu HT (35-32°C) poszkodowani są w pełni przytomni, ich skóra jest blada, może być sina. Charakterystyczne są drżenia mięśniowe. Bardziej niebezpieczne stadia wychłodzenia pojawiają się w 2. stopniu HT (< 32 – 28 st. Celsjusza). Tutaj objawami dominującymi stają się zaburzenia stanu świadomości, zanik drżeń mięśniowych. W 3. stopniu HT (< 28 st. C. – 24 st. C.) może dojść do całkowitej utraty przytomności oraz zwiększa się ryzyko nagłego zatrzymania krążenia” – wskazuje dr n. med. Tomasz Sanak.
Jak pomóc?
Nie tylko funkcjonariusze służb mundurowych i wolontariusze mogą pomóc osobom zagrożonym niskimi temperaturami. Każdy z nas może uratować czyjeś życie, dzwoniąc pod numer 112 i informując o potrzebie pomocy wychłodzonej osobie. Do przyjazdu ratowników również sami powinniśmy podjąć konieczne działania dla ratowania ofiary wychłodzenia.
Jak to zrobić? Przede wszystkim nie można dopuścić do dalszej utraty ciepła przez poszkodowanego. Należy też śledzić jego oddech (w głębszych stadiach hipotermii zwiększa się ryzyko zatrzymania akcji serca i oddechu).
„U takich osób postępowaniem z wyboru jest przerwanie ekspozycji na niesprzyjające warunki atmosferyczne – okrycie dodatkowymi warstwami ubrania (płaszcz, kurtka); jak najbardziej można też zastosować chemiczne pakiety grzewcze (uwaga – należy zapoznać się z instrukcją obsługi, aby uniknąć oparzeń pacjentów). Jeżeli poszkodowany jest przytomny i może się poruszać, należy namawiać taką osobę do aktywności ruchowej. Bez obawy można podać jej do wypicia słodkie i ciepłe napoje (herbata z sokiem, miodem) – pod warunkiem, że ma ona zachowany stan świadomości i może przełykać. Bezwzględnie zakazane jest spożywanie jakichkolwiek napojów które zawierają alkohol. To mit i nieprawda, że przysłowiowa >>herbatka z prądem<< rozgrzewa – zaznacza dr n. med. Tomasz Sanak.
W cięższych przypadkach konieczna może być reanimacja.
„U osób nieprzytomnych i z podejrzeniem hipotermii głębokiej ocenę oddechu należy wydłużyć do 60 sekund, a w przypadku braku oddechu należy rozpocząć uciskanie klatki piersiowej na przemian ze „sztucznym oddychaniem” w sekwencji 30 : 2. Należy pamiętać o bezpieczeństwie własnym, dlatego jeżeli nie posiadamy specjalnych maseczek do sztucznego oddychania, a obawiamy się kontaktu usta–usta, reanimację należy wykonywać poprzez same uciskanie klatki piersiowej” – tłumaczy dr n. med. Tomasz Sanak.
Szczegółowe informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy – w tym resuscytacji – można znaleźć na bezpłatnej platformie e–learningowej www.akademia.hipotermia.edu.plw dziale „pierwsza pomoc” lub „kwalifikowana pierwsza pomoc”. Istotną wiedzę na ten temat udostępnia także strona internetowa www.hipotermia.edu.pl.
Czy da się uratować osobę w głębokiej hipotermii?
Dr n. med. Tomasz Sanak z Centrum Leczenia Hipotermii Głębokiej w Krakowie wskazuje, że w niektórych „ekstremalnych sytuacjach wychłodzenia” pacjenci ratowani są poprzez zastosowanie zaawansowanej aparatury krążenia pozaustrojowego (ang. ECMO – ExtraCorporeal Membrane Oxygenation).
„Mówiąc w bardzo dużym uproszczeniu, aparatura ta zastępuję serce i płuca pacjentów, a także ma możliwość zewnętrznego ogrzewania krwi. Dzięki takiej technice ratunkowej udaje się odratować poszkodowanych z najgłębszych stadiów hipotermii. Każdy z nas pamięta historię małego Adasia spod Krakowa, którego temperatura centralna wynosiła kilkanaście stopni Celsjusza. Jednym z elementów, które składały się na uratowanie życia tego chłopca, było właśnie zastosowanie ECMO w tym przypadku” – mówi ratownik.
Lista ośrodków ECMO dla wszystkich województw dostępna jest [tutaj].
Gdzie znaleźć pomoc dla osób narażonych na wychłodzenie?
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa udostępnia [listę] całodobowych numerów telefonów dla wszystkich województw, pod którymi uzyskamy informacje na temat pomocy osobom bezdomnym. Informacji o możliwościach pomocy dla osób bezdomnych udzielą także Urzędy Wojewódzkie.
Na stronach internetowych Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie są wymienione placówki ze wskazaniem, jaką pomoc oferują osobom potrzebującym. Są to m.in. telefony zaufania, poradnie, wykazy ośrodków wspierających osoby bezdomne oraz ofiary przemocy i spis Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych Wsparcia Dziennego. Oferowana jest także różnoraka pomoc dla osób uzależnionych.
Miejskie Ośrodki Pomocy dostarczają ponadto informacji o Regionalnych Centrach Rozwoju Społecznego oraz o Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. Na stronie internetowej takiego ośrodka możemy znaleźć także informacje na temat wykazu Domów Pomocy Społecznej i Dziennych Form Wsparcia, a także o Rejonach Pracy Socjalnej.
Jednym z obowiązków każdej gminy jest udzielenie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom, które tego potrzebują. Muszą one jednak chcieć oferowanej pomocy.
Na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej znajdziemy [wykaz placówek] z wszystkich województw, oferujących pomoc i wsparcie dla osób bezdomnych.
Karolina Gierat/Mateusz Wójtowicz/Ostrzegamy.online