Raport opublikowany przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych w 2018 r. pokazuje, że średnia wieku personelu medycznego rośnie. W dokumencie wskazuje się też na niepokojący stan zatrudnienia w szpitalach, który wynosi 0,6 i 0,7 pielęgniarki na łóżko, w zależności od profilu oddziału.
NIPiP podaje, że w Polsce jest zarejestrowanych ok. 330 tys. osób wykonujących zawody pielęgniarki bądź położnej. To dane z grudnia 2017 r. Około 86 proc. ludzi posiadających wymagane do tego kwalifikacje osiągnęło wiek powyżej 40 lat.
Wiek zatrudnionych pielęgniarek i położnych
Źródło: NIPiP
Struktura wieku pielęgniarek i położnych wskazuje na brak zastępowalności pokoleń – czytamy w „Analizie liczby pielęgniarek i położnych zatrudnionych, nabywających uprawnienia emertytalne oraz wchodzących do zawodu w latach 2018–2023”. W przedziale wiekowym 41-60 pracuje 172 706 pielęgniarek i położnych. W wieku od 21 do 40 lat to już tylko 32 993 osoby.
– Na naszym oddziale średnia wieku wynosi powyżej 50 roku życia. Na innych oddziałach raczej nie jest lepiej – około 48 lat. Mało nowych osób przychodziło do pracy. Dopiero od ubiegłego roku, jak ruszyły bunty pielęgniarek, nieco się polepszyło. Ale mimo wszystko wciąż jest nas za mało – mówi w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online pielęgniarka jednego z lubelskich szpitali chcąca zachować anonimowość.
W 2033 r. będzie brakowało 169 tys. pielęgniarek i położnych. Już niebawem nie wystarczy sióstr do opieki nad chorymi, co wpłynie na jakość ochrony zdrowia w naszym kraju.
Liczba zatrudnionych pielęgniarek i położnych
Statystyki Centralnego Rejestru Pielęgniarek i Położnych na stan 31 grudnia 2018 r. pokazują, że w Polsce jest 295 437 zarejestrowanych a 232 200 zatrudnionych pielęgniarek. W porównaniu z danymi z 2014 r., gdzie liczba zarejestrowanych pielęgniarek (na stan 31 grudnia 2014 r.) wynosiła 282 522, a zatrudnionych 218 783, wynika, że w pielęgniarstwie następuje stopniowy wzrost liczby osób aktywnych zawodowo.
Dane z obszaru działalności Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych przekazane portalowi Ostrzegamy.online (stan na 26 lutego 2019 r.) wskazują, że:
- zarejestrowanych jest 18 619 pielęgniarek i 373 pielęgniarzy oraz 2 465 położnych oraz siedmiu położnych;
- zatrudnionych jest 15 386 pielęgniarek i pielęgniarzy oraz 1 870 położnych – zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Wiceprzewodniczący Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu Tomasz Kaczmarek podaje aktualną liczbę zarejestrowanych pielęgniarek i pielęgniarzy oraz położnych na dzień 4 marca 2019 roku.
„Na terenie Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu jest 11 293 zarejestrowanych pielęgniarek i pielęgniarzy oraz 2 081 położnych. Jest to zbyt mała liczba osób. Niektóre szpitale z terenu naszej Izby zgłaszają zapotrzebowanie i gotowość zatrudnienia nawet 30-50 pielęgniarek i położnych >>od ręki<< w jednej placówce – zaznacza Tomasz Kaczmarek dla portalu Ostrzegamy.online.
Liczba pielęgniarek i położnych uzyskujących uprawnienia emerytalne w latach 2018-2033 wygląda następująco:
Źródło: NIPiP
Dlaczego w Polsce brakuje pielęgniarek i położnych?
Wiceprzewodniczący ORPiP w Poznaniu zwraca uwagę, że problem braku pielęgniarek i położnych w Polsce „wynika z szeregu przyczyn tkwiących w systemie ochrony zdrowia i od wielu lat zaniedbywanych prób ich rozwiązywania”. Dotyczą one:
- zbyt małej liczby pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia;
- braku w służbie zdrowia profesji współuczestniczących w bezpośredniej opiece nad pacjentem;
- niewystarczającej regulacji dotyczącej liczby i kwalifikacji pielęgniarek i położnych realizujących świadczenia;
- braku ustalenia przez podmioty lecznicze posiadające umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia minimalnych norm zatrudnienia;
- niedostatecznego określenia ról i kompetencji pielęgniarek i położnych w systemie opieki zdrowotnej;
- warunków pracy w służbie zdrowia;
- jakości kształcenia.
Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych oraz Izby Okręgowe od lat zwracają uwagę na brak na rynku pracy zatrudnienia w służbie zdrowia. Obecnie brakuje ponad 100 tysięcy pielęgniarek.
„Za kilka lat ten brak powiększy się o ok. 60 tysięcy. Średnia wieku polskiej pielęgniarki i położnej to około 53 lata. Wykańczająca fizycznie, a nader często i psychicznie praca, zarobki nieadekwatne do wymaganego wysiłku i umiejętności – to powoduje, że pielęgniarek w Polsce ubywa. Coraz mniej osób decyduje się na ten zawód albo wyjeżdża pracować do innego kraju” – wyjaśnia Anna Polonek, wiceprzewodnicząca Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Krakowie.
Przez brak odpowiedniej liczby personelu warunki pracy często są bardzo ciężkie. To kwestia tego, jaki to jest dzień – mówi pielęgniarka z lubelskiego szpitala.
– Dzisiaj w nocy (dane z 26 lutego 2019 r. – red.) było 23 pacjentów. Czasem dochodzi nawet do 25, a powinno być maksymalnie 20 osób. Zapełnione są także korytarze. Przypada to na 13 pielęgniarek zmianowych, w tym jedną oddziałową i zabiegową. Na zmianie są 2-3 pielęgniarki plus na tygodniu jest oddziałowa i zabiegowa – tłumaczy siostra.
– Rozmawiałam z koleżanką z czterdziestoletnim stażem i mówiła, że kiedyś dużo pielęgniarek ze względu na pensje szło pracować do sklepów, bo tam lepiej płacili – dodaje.
Od wielu lat czynione są starania o wprowadzenie rozwiązań systemowych, które pozwoliłyby uniknąć krytycznej sytuacji braku pielęgniarek. W wielu szpitalach podczas swojej ośmiogodzinnej zmiany pielęgniarka musi zajmować się kilkunastoma, a nawet kilkudziesięcioma pacjentami.
„Dążymy do zmiany warunków pracy pielęgniarek i położnych, zwłaszcza w zakresie uposażenia, tak aby zawody te stały się atrakcyjne nie tylko dla osób je wykonujących, ale i tych, które dopiero dokonują wyborów w kwestiach zawodowych” – wskazuje wiceprzewodnicząca Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Krakowie.
Katolickie Stowarzyszenie Pielęgniarek i Położnych Polskich informuje, że ok. 30 proc. pielęgniarek nie dostało obiecanych podwyżek.
Raport Głównego Urzędu Statystycznego pt. „Struktura wynagrodzeń według zawodów” wskazuje, że pielęgniarki i położne zarabiają najmniej spośród personelu medycznego. W 2018 r. według GUS średnia pensja brutto dla pielęgniarek wyniosła 4121,40 zł, a dla położnych 4142,36 zł.
Specyfika zawodów pielęgniarki i położnej
W swoim raporcie z 2017 r. Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych przedstawia opis zawodów pielęgniarki i położnej.
„Pielęgniarka to osoba posiadająca wymagane kwalifikacje potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Wykonuje działania wymagające umiejętności obserwacji, zdecydowanej i rzetelnej oceny stanu chorego. Rozpoznaje ona: potrzeby zdrowotne, problemy pielęgnacyjne, sprawuje opiekę pielęgnacyjną w stosunku do człowieka chorego i jego rodziny” – czytamy w raporcie NIPiP.
„Położna udziela świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, w zakresie opieki nad kobietą, kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą oraz noworodkiem” – podaje raport.
Zawody pielęgniarki i położnej są regulowane i samodzielne oraz wymagają ciągłego kształcenia. Funkcje roli pielęgniarki oraz położnej wynikają z misji i celów. Wykonujące te zawody osoby udzielają świadczeń zdrowotnych polegających na służbie: pielęgnacyjnej, zapobiegawczej, diagnostycznej, leczniczej, rehabilitacyjnej oraz z zakresu promocji zdrowia.
„Mają prawo do doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia: szkolenia specjalistyczne (tzw. specjalizacje), kursy kwalifikacyjne, kursy specjalistyczne czy kursy doszkalające” – zwraca uwagę Anna Polonek.
Najważniejsze podstawy prawne wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej to:
- Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej;
- Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych;
- Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.
„Trudna, odpowiedzialna praca pielęgniarek i położnych – osób o wielkim poczuciu empatii i humanizmu w podejściu do pacjenta i współpracowników, które są wzorem pracowitości i sumienności – cechuje się wysokim poczuciem odpowiedzialności i gotowości pracy na rzecz drugiego człowieka” – podkreśla wiceprzewodnicząca Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Krakowie.
Do obowiązków pielęgniarki należy między innymi: przygotowanie pacjenta do operacji i opieka po niej, pobranie krwi, zmiana opatrunków, gipsowanie, repozycja (nastawianie złamań w sali zabiegowej), mierzenie parametrów, obserwacja pacjenta, szycie, asystowanie lekarzom przy zabiegach, pouczanie i rozmowa z pacjentami i osobami z rodziny czy wypełnianie dokumentów.
– Pomagamy w kąpielach, przy przemieszczaniu się pacjentów czy przy zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych – dodaje pielęgniarka z Lublina.
Działania Ministerstwa Zdrowia
Były minister zdrowia Konstanty Radziwiłł przyznaje, że w Polsce istnieje „deficyt kadr w systemie ochrony zdrowia”, będący źródłem wieloletnich zaniedbań. Ministerstwo podjęło w tym kierunku działania.
– Przygotowaliśmy atrakcyjny program stypendialny, który jest połączony ze stażem absolwenckim, który to staż także jest związany z pewnym dodatkowym wynagrodzeniem. W naszej ocenie będzie to po pierwsze zachętą do tego, żeby te studia podejmować, żeby to wyksztalcenie zdobywać, a po drugie – właśnie do tego, aby podejmować pracę w zawodzie – wyjaśnia b. minister zdrowia w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online.
Resort zdrowia, mając na uwadze wyzwania w systemie usług medycznych w Polsce, a także bezpieczeństwo i jakość opieki nad pacjentami, podejmuje działania zwiększające liczbę pielęgniarek i położnych w systemie zdrowia.
Działanie dla zwiększenia liczby pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia podejmowane przez resort to m.in.:
- wprowadzenie podwyżek dla pielęgniarek i położnych w wysokości 4×400 złotych;
- wsparcie dla pielęgniarstwa w ramach wykorzystywania środków Unii Europejskiej z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (POWER);
- nowe centra symulacji medycznej dla pielęgniarek i położnych;
- kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych w obszarach epidemiologiczno-demograficznych;
„Minister zdrowia (Łukasz Szumowski – red.) uznał za zasadne wprowadzenie wystandaryzowanej normy zatrudnienia, która będzie stanowiła minimalny poziom zatrudnienia na oddziałach szpitalnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa i jakości opieki nad pacjentami. Odpowiednia liczba pielęgniarek jest podstawowym gwarantem bezpieczeństwa i właściwej opieki nad pacjentem w trakcie pobytu w szpitalu” – podaje portalowi Ostrzegamy.online Krzysztof Jakubiak, dyrektor ministerialnego biura prasy i promocji.
Anna Polonek z Małopolskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Krakowie akcentuje, że „nic nie jest w stanie zastąpić fachowej opieki pielęgniarek i położnych oraz ich słów pocieszenia kierowanych do pacjentów”. Żaden aparat ani urządzenie nie zdoła zastąpić troskliwości i współczucia dla pacjenta, który szuka zrozumienia i emocjonalnego wsparcia – zaznacza.
„Nieustannie czerpiemy wzorce z dotychczasowych osiągnięć i akceptujemy ustawiczny postęp, który jest procesem zapewniającym dalszy, pomyślny rozwój naszych zawodów” – zapewnia wiceprzewodnicząca MORPiP w Krakowie.
Karolina Gierat/Ostrzegamy.online