Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży szeroko rozumianych praw dziecka określonych w Konstytucji RP oraz Konwencji o prawach dziecka. Jest organem monokratycznym władzy państwowej, działającym na podstawie Konstytucji RP.
Na świecie pierwszy raz urząd tak zwanego rzecznika do spraw ochrony praw dzieci powołano w 1981 roku w Norwegii. Stał się on pierwowzorem dla państw na całym świecie. Obecnie rzecznicy działają w wielu krajach, są określani różnymi nazwami, na przykład „ombudsmen”, „komisarz”, ale każdy ma ten sam cel – stanie na straży indywidualnych i zbiorowych praw dzieci.
W Polsce urząd RPD po raz pierwszy powołany został w 2000 roku. Jego pozycję ustrojową i kompetencje określa ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka. Obecnie urząd ten pełni od 14 grudnia 2018 roku Mikołaj Pawlak.
Czym zajmuje się Rzecznik Praw Dziecka?
Zgodnie z art. 3 ustawy o RPD rzecznik „podejmuje działania mające na celu zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości”. Działa na rzecz szeroko rozumianej ochrony praw dziecka, strzeże w szczególności prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do nauki, prawa do wychowania w rodzinie czy prawa do godziwych warunków socjalnych. Podejmuje także czynności zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem bądź złym traktowaniem. Działania wynikające z ustawy RPD podejmuje z własnej inicjatywy, kierując się przy ich wykonywaniu zasadą dobra dziecka, zasadą równości czy zasadą poszanowania praw i obowiązków obojga rodziców.
„Prawa dziecka są tak samo ważne jak prawa dorosłych. Nie są one dodatkiem do systemu ochrony praw człowieka, ale równorzędnym i niezbędnym jego elementem. Tylko przestrzegając praw dziecka, społeczeństwa są w stanie zapewnić sobie przetrwanie i rozwój w przyszłości” – wskazuje portalowi Ostrzegamy.online Biuro Prasowe Rzecznika Praw Dziecka.
Kompetencje i uprawnienia RPD są szerokie. Rzecznik między innymi może: zbadać każdą sprawę na miejscu, nawet bez uprzedzenia; żądać informacji czy udostępnienia dokumentów od organów władzy publicznej, organizacji bądź instytucji; żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych lub wziąć udział w toczącym się już postępowaniu oraz zlecić przeprowadzenie badań i ekspertyz.
Kampanie społeczne
Do zadań Rzecznika Praw Dziecka należy nie tylko reagowanie na sytuacje łamania praw dziecka, ale również dążenie do zapobiegania takim sytuacjom. W tym celu RDP organizuje różne kampanie społeczne, które mają zwrócić uwagę na problemy dotykające najmłodszych.
Ostatnio przeprowadzono kampanię [„Powiedzmy STOP szkolnej agresji”], której celem była zmiana postaw dzieci i młodzieży wobec przemocy rówieśników, a tym samym zmniejszenie poziomu agresji w szkołach.
„W ramach kampanii prowadzono działania polegające na rozpowszechnianiu treści antyprzemocowych w mediach tradycyjnych oraz internecie, a także w miejscach i instytucjach publicznych, w których przebywają dzieci i młodzież. Wśród materiałów były spoty TV, radiowe i internetowe, plakaty. Odbywały się też spotkania RPD z uczniami szkół” – informuje Biuro Prasowe Rzecznika Praw Dziecka.
Inny przykład to kampania [„Bicie, czas z tym skończyć”]. Miała na celu nagłośnienie problemu przemocy wobec dzieci oraz obniżenie poziomu agresji, a także wyrażenie dezaprobaty wszelkim formom stosowania przemocy.
Od 2008 roku działa także Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka. Jest to całodobowa linia telefoniczna, która z jednej strony ma funkcje telefonu zaufania, a z drugiej pełni rolę telefonu interwencyjnego. Dzieciom dzwoniącym pod numer 800 12 12 12 psycholodzy udzielą niezbędnego wsparcia. Problemy dzieci mogą zgłaszać także osoby dorosłe, dzwoniąc pod podany numer.
Tryb wyboru Rzecznika Praw Dziecka
Zgodnie z ustawą o RPD, „Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów”. Kadencja trwa 5 lat, a ta sama osoba może sprawować funkcję Rzecznika nie dłużej niż dwie kolejne kadencje. RPD może zostać osoba będąca obywatelem Polski, posiadająca pełną zdolność prawną i pełnię praw publicznych, nie skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne. Niezbędne są także posiadanie co najmniej tytułu magistra, pięcioletnie doświadczenie w pracy z dziećmi oraz nieskazitelny charakter.
Klaudia Nowakowska/Ostrzegamy.online