Ograniczenie dostępu do wspólnych środków finansowych przez partnera czy zaciąganie kredytów wbrew woli współmałżonka stanowi przemoc ekonomiczną. Może być nią także zaniedbywanie swoich obowiązków opieki nad bliskimi bądź zabieranie ich pieniędzy.

Przemoc ekonomiczna w polskim społeczeństwie to poważny problem. Jak wynika z badań opublikowanych w 2015 roku przez Instytut Spraw Publicznych, aż 31 proc. Polaków akceptuje w swoim związku wydzielanie pieniędzy i kontrolowanie wydatków osoby, która nie zarabia. Z kolei 18 proc. uważa, że dopuszczalne jest utrudnianie partnerce/żonie podjęcia i posiadanie swoich środków finansowych, a 17 proc. usprawiedliwia niepłacenie alimentów.

Na gruncie polskiego prawa trudno jest walczyć z przemocą ekonomiczną – nie tylko ze względu na społeczne nastawienie, ale także dlatego, że brak jest dokładnej definicji tego zjawiska. Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej wyróżnia cztery formy przemocy w rodzinie: fizyczną, psychiczną, seksualną i właśnie ekonomiczną – jednak jej zapisy nie zostały jeszcze wprowadzone w Polsce w życie.

Niechciany kredyt jest formą przemocy

Przemoc ekonomiczna może być potraktowana jako rodzaj przemocy psychicznej, który ma na celu uzyskanie kontroli nad współmałżonkiem w zakresie posiadanych przez rodzinę zasobów ekonomicznych, zarówno pieniędzy, jak i innych wartości materialnych.

Pod pojęciem przemocy ekonomicznej kryje się szereg różnorodnych zachowań, prowadzących do kontroli i dominacji finansowej nad partnerem, do których należą między innymi takie zachowania, jak odbieranie zarobionych przez daną osobę pieniędzy lub ich wydzielanie, czy też ograniczanie współmałżonkowi dostępu do konta bankowego.

Jako przemoc ekonomiczną rozumie się również zaciąganie kredytów i zmuszanie do zaciągania pożyczek wbrew woli współmałżonka oraz powstrzymywanie się od płacenia alimentów. Także podejmowanie działań powodujących przez współmałżonka utratę pracy lub niemożność jej podjęcia stanowi rodzaj przemocy.

Formą przemocy może być też celowe unikanie zatrudnienia. W tym przypadku ofiarami nierzadko są mężczyźni, którzy zostają jedynymi żywicielami rodziny, gdy partnerka nie chce podjąć pracy. Wiąże się to często z dużym obciążeniem psychicznym dla takich osób.

Ponadto kontrola dostępu opieki zdrowotnej i edukacji dla współmałżonka, a także niszczenie rzeczy osobistych bądź wspólnych małżonków oraz zbywanie  majątku bez wiedzy partnera może stanowić przejaw przemocy ekonomicznej.

Zaniedbanie dzieci i osób starszych

Charakterystyczną formą przemocy ekonomicznej jest zaniedbanie, które stanowi naruszenie obowiązku opieki ze strony osób bliskich, najczęściej wobec osób niepełnosprawnych czy starszych. Polega ono na ciągłym niezaspokajaniu podstawowych potrzeb fizycznych, w tym żywieniowych, higienicznych czy medycznych członków rodziny. Chodzi między innymi o niezapewnianie tym osobom jedzenia, ubrań, schronienia, opieki medycznej czy bezpieczeństwa.

Ponadto osoby starsze czy niepełnosprawne spotykają się z nadużyciami typowymi dla podstawowych form przemocy ekonomicznej. Z badań przeprowadzonych przez Instytut Psychologii PAN z 2009 roku wynika, że z przemocą ekonomiczną wobec osób starszych poza własną rodziną zetknęło się około 50 proc. respondentów. Najczęściej chodziło o zabieranie pieniędzy (51,5 proc.), a najrzadziej – zmuszanie do prac domowych (46,7 proc.). Z kolei przemoc ekonomiczną wobec osób niepełnosprawnych w analogicznej sytuacji  odnotowało około 60 proc. respondentów. Formą przemocy było najczęściej zabieranie dóbr materialnych (45,2 proc. badanych wskazało takie przypadki), a najrzadziej wskazywano zmuszanie do prac domowych (31,2 proc.).

Przemoc ekonomiczna wobec ludzi starszych czy niepełnosprawnych polega przede wszystkim na wykorzystywaniu bez ich zgody osiąganych przez nich dochodów (renty, emerytury) na potrzeby innych domowników, a także na ich okradaniu, niszczeniu wartościowych przedmiotów czy zmuszaniu do podejmowania niekorzystnych decyzji finansowych, takich jak przepisywanie majątku lub zaciąganie kredytów.

Wymienione powyżej przykłady nie wyczerpują wszystkich zachowań, które można określić mianem przemocy ekonomicznej.

Gdzie szukać pomocy?

Przemoc ekonomiczna może stanowić przejaw przemocy psychicznej, która jest uznawana w Polsce za przestępstwo i podlega karze pozbawienia wolności. Jednak w związku z brakiem dokładnych wytycznych prawnych, najlepiej po pomoc zwrócić się najpierw do adwokata, który zdecyduje o ewentualnym skierowaniu sprawy do prokuratury.

Jeśli przemoc dotyczy rodziny, wsparcie może zapewnić Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, które prowadzi całodobową infolinię, gdzie można uzyskać pomoc merytoryczną, psychologiczną i prawną. Pracownik „Niebieskiej linii” może także przeprowadzić interwencję w domu, gdzie obecna jest przemoc i powiadomić o sprawie odpowiednie służby.

W rozwiązaniu problemu może pomóc również pracownik socjalny z ośrodka pomocy społecznej lub specjalny Zespół Interdyscyplinarny, powoływany przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Ostrzegamy.online

Szanowni Państwo,

w związku z wejściem w życie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO) informujemy, że Administratorem danych osobowych jest Fundacja Lux Veritatis z siedzibą w Warszawie (01-192) przy ul. Leszno 14.

Szczegółowe informacje dotyczące przetwarzania Państwa danych osobowych znajdują się w Polityce przetwarzania danych osobowych dostępnej TUTAJ

Prosimy pamiętać, że zawsze można udzieloną zgodę odwołać.

JAKIE DANE GROMADZIMY?
Jako administrator Państwa danych osobowych informujemy, że przetwarzamy Państwa dane które są zbierane podczas korzystania przez Państwa z naszej strony: Państwa zapisy na Newsletter (o ile takie wystąpią), pliki cookies umożliwiające właściwą prezentację naszej strony.

KTO BĘDZIE ADMINISTRATOREM PAŃSTWA DANYCH?

Administratorami Państwa danych będziemy my: Fundacja Lux Veritatis z siedzibą w Warszawie (01-192) przy ul. Leszno 14, wpisana przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego do Rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i Rejestru przedsiębiorców pod nr KRS: 0000139773; nr NIP: 896-11-69-046, nr REGON: 931899215

JAKI MAMY CEL W PRZETWARZANIU PAŃSTWA DANYCH OSOBOWYCH?
Przetwarzamy te dane w celach opisanych w naszej polityce, między innymi aby w prawidłowy sposób wyświetlić Państwu stronę internetową.