W marcu 2019 roku emerytury i renty wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych pobierało 7 727 tysięcy świadczeniobiorców. Seniorzy mogą liczyć na wsparcie finansowe także od ośrodków pomocy społecznej, urzędów gmin czy polskiego rządu.
Z Raportu InfoSenior opublikowanego w 2018 roku przez Związek Banków Polskich wynika, że ponad 5 mln seniorów utrzymuje się z emerytury, natomiast pracę zarobkową podejmuje około 1 mln osób. Najwięcej, bo 25 proc. swoich dochodów, seniorzy przeznaczają na żywność. Niewiele mniej, 23 proc. na mieszkanie oraz energię, a 9 proc. na leki.
Senior może liczyć na liczne świadczenia od państwa. Są to między innymi: emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, zasiłki z pomocy społecznej, dodatki z ZUS, różnego rodzaju zwolnienia i ulgi czy pomoc wynikające z realizacji programów ministerialnych.
Emerytura
Emerytura to świadczenie pieniężne dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny i decydują się na zaprzestanie aktywności zawodowej. Wypłacana jest z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w celu zapewnienia godnego bytu osób uprawnionych. Warunkiem przejścia na emeryturę jest udokumentowanie okresu ubezpieczenia (pracy) oraz rozwiązania stosunku pracy, a także osiągnięcie wieku emerytalnego. Od 1 października 2017 roku wiek ten wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Aby otrzymać emeryturę należy złożyć o nią wniosek. Formularz dostępny jest w placówce ZUS oraz na [stronie internetowej].
„Wniosek o przyznanie emerytury można złożyć w każdej jednostce ZUS na terenie całej Polski. Wniosek może być złożony przez osobę zainteresowaną lub przez osobę upoważnioną bądź pełnomocnika. Decyzja jest wydawana w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji” – informuje pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przejście na emeryturę jest prawem, a nie obowiązkiem. Co istotne – im później przejdziemy na emeryturę, tym więcej odprowadzonych składek i wyższe świadczenie. [czytaj więcej]
Osobom prowadzącym gospodarstwo rolne i domownikom przysługuje emerytura rolnicza. Wypłacana jest ona przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Warunkiem otrzymania emerytury rolniczej jest osiągnięcie wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) oraz co najmniej dwudziestopięcioletni okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu. [czytaj więcej]
Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna
Osoba niezdolna do pracy może otrzymać okresową lub stałą rentę z ZUS. Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana osobie, która spełnia łącznie następujące warunki: ma orzeczoną niezdolność do pracy, ma wymagany i określony w ustawie okres składkowy i nieskładkowy, a niezdolność powstała w czasie okresów składkowych i nieskładkowych albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Okres składkowy określony jest w [art. 58] ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Rentę rodzinną, wypłacaną przez ZUS, może uzyskać po śmierci członka rodziny, który miał prawo do renty – wdowa/wdowiec, dzieci, wnuki i rodzeństwo osoby zmarłej, rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające.
Wysokość renty rodzinnej zależy od ilości osób do niej uprawnionych. Wszystkim członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Jest ona dzielona po równo.
– dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
– dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
– dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. [czytaj więcej]
Zasiłki z gminy i pomocy społecznej
Seniorzy znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej mogą postarać się o zasiłek stały, okresowy lub celowy. Wypłaca je gminny lub miejski ośrodek pomocy społecznej.
Zasiłek stały – przysługuje osobom niezdolnym do pracy w związku z wiekiem lub niepełnosprawnością, które nie przekraczają kryterium dochodowego. Dla osób samotnie gospodarujących kwota kryterium wynosi 701 zł netto, a dla osób w rodzinie – 528 zł netto. Wysokość zasiłku oblicza się odejmując od kryterium dochodowego dochód osoby gospodarującej lub dochód w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Minimalna kwota zasiłku to 30 zł, maksymalna – 645 zł.
Zasiłek okresowy – przysługuje w przypadku długotrwałej choroby, bezrobocia, niepełnosprawności oraz w czasie oczekiwania na przyznanie emerytury lub renty. Warunkiem otrzymania jest nieprzekroczenie kryterium dochodowego: dla osób samotnie gospodarujących – 701 zł netto, dla osób w rodzinie – 528 zł netto. Wysokość zasiłku okresowego to co najmniej 50 proc. różnicy między kryterium dochodowym a dochodem osoby samotnej lub osoby w rodzinie. Kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie i nie niższa niż 20 zł miesięcznie. Okres pobierania zasiłku ustala ośrodek pomocy społecznej.
Zasiłek celowy – przyznawany jest osobom, które nie mają wystarczających środków na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, czyli między innymi na żywność, leki, opał, odzież, naprawienie drobnych usterek w mieszkaniu czy organizację pogrzebu. Wysokość zasiłku zależy od indywidualnych potrzeb, ustala go ośrodek pomocy społecznej. Jest fakultatywną formą pomocy, ośrodek nie ma obowiązku przyznania zasiłku. Obowiązuje tutaj także kryterium dochodowe, identyczne jak przy zasiłku stałym i okresowym.
Zasiłek pielęgnacyjny – świadczenie przyznawane w celu częściowego pokrycia wydatków, które są niezbędne do zapewnienia opieki osobie niezdolnej do samodzielnej egzystencji. Kwota zasiłku wynosi 215,84 zł i przysługuje na osobę, która ukończyła 75 lat.
Dodatki z ZUS
Dodatek pielęgnacyjny – przysługuje osobom, które mają prawo do emerytury lub renty i skończyły 75 lat lub zostały uznane przez lekarza za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji. Kwota dodatku jest stała i wynosi 222,01 zł brutto.
Dodatek kombatancki – przysługuje seniorom, którzy pobierają emeryturę lub rentę i posiadają decyzję Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, stwierdzającą tytuł kombatanta. Tytuł taki przysługuje osobom, które brały udział w wojnach, powstaniach czy wchodziły w skład formacji wojskowych walczących o niepodległość RP. Obecnie jego kwota to 222,01 zł.
Dodatek za tajne nauczanie – przysługuje osobom, które były nauczycielami i spełnią jeden z poniższych warunków:
– podczas II wojny światowej, w czasie okupacji prowadziły tajne nauczanie lub
– przed 1 września 1939 nauczały w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub Wolnego Miasta Gdańska.
Dodatek obecnie wynosi 222,01 zł.
Zwolnienie od opłat abonamentowych
Aktualnie zwolnienie z opłaty abonamentu radiowo–telewizyjnego przysługuje między innymi:
– osobie, która ukończyła 75 lat;
– osobie zaliczonej do I grupy inwalidzkiej;
– kombatantom będącym inwalidami wojennymi lub wojskowymi;
– osobie, która ukończyła 60 lat i ma prawo do emerytury, a wysokość emerytury nie przekracza kwoty 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Aby uzyskać zwolnienie z abonamentu należy złożyć specjalne [oświadczenie] na najbliższej placówce pocztowej.
Ulgi komunikacyjne
Dla seniorów, którzy ukończyli 60 lat, PKP Intercity S.A. oferuje „Bilet dla seniora”. Ulga wynosi 30 proc. i obowiązuje we wszystkich kategoriach pociągów spółki PKP IC w pierwszej i drugiej klasie. Aby potwierdzić uprawnienia do ulgi, należy okazać konduktorowi dokument potwierdzający wiek i tożsamość.
Emeryci i renciści oraz ich współmałżonkowie, na których pobierane są zasiłki rodzinne, dwa razy w roku mają prawo skorzystać z ulgi ustawowej na przejazd wszystkimi kategoriami pociągów w komunikacji krajowej. Ulga ta wynosi 37 proc.
Ulgi na przejazdy pociągiem przysługują także osobom starszym, będącym inwalidami lub kombatantami wojennymi lub wojskowymi zaliczanymi do I grupy inwalidów i wynosi 78 proc. Natomiast dla należących do II lub III grupy ulga przysługuje w wysokości odpowiednio: inwalidom wojennym lub wojskowym – 37 proc., kombatantom – 51 proc. Dokumentem poświadczającym uprawnienie do ulgi jest w przypadku kombatanta legitymacja osoby represjonowanej, w przypadku inwalidy wojennego lub wojskowego – książeczka inwalidy.
W środkach komunikacji miejskiej, prawo seniorów do ulgi lub zwolnienia od opłat uzależnione jest od władz poszczególnych miast.
Sejmowa Komisja Polityki Senioralnej
Komisja Polityki Senioralnej zajmuje się sprawami kształtowania polityki państwa dotyczącej osób starszych.
„Zgodnie z regulaminem Sejmu, Komisja sprawuje funkcję kontrolną, przyjmując informacje odnoszące się do bieżących problemów i kwestii związanych z życiem, bezpieczeństwem i opieką nad osobami starszymi oraz zajmuje się opiniowaniem ważnych dla seniorów ustaw. Nasza dotychczasowa działalność skupia się głównie na diagnozie potrzeb osób starszych, ich obecnej sytuacji oraz celowości istniejących rozwiązań” – wyjaśniała w sierpniu 2019 r. portalowi Ostrzegamy.online poseł Małgorzata Zwiercan, ówczesna przewodnicząca Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej.
Komisja Polityki Senioralnej, bazując na przyjętych informacjach oraz bieżących wydarzeniach w kraju, kieruje do odpowiednich ministerstw dezyderaty, w których zawarte są postulaty dotyczące poprawy danej sytuacji. Dotychczas Komisja wystosowała 6 [dezyderatów].
Aby działania Komisji jak najpełniej odzwierciedlały oczekiwania społeczne, jej członkowie uczestniczą w licznych posiedzeniach, inicjują spotkania i dyskusje oraz odwiedzają szpitalne oddziały geriatryczne w wielu miastach. Szeroka jest także współpraca z samorządami w zakresie rozwoju Gminnych Rad Seniorów. Dla jak najłatwiejszego kontaktu z Komisją uruchomiono adres mailowy (seniorzy@sejm.gov.pl), na który osoby zainteresowane podjęciem specjalnej tematyki na posiedzeniu Komisji mogą wysłać wiadomości.
Programy ministerialne dotyczące seniorów
Polityka społeczna wobec seniorów została uznana przez rząd za jeden z priorytetowych punktów polityki publicznej.
„Obecne programy wpływają bezpośrednio na podniesienie poziomu życia osób starszych poprzez wsparcie ekonomiczne oraz stwarzanie warunków do aktywnego i zdrowego starzenia” – tłumaczy portalowi Ostrzegamy.online Wydział Prasowy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej prowadzi działania służące podnoszeniu jakości życia seniorów i przeciwdziałaniu ich wykluczeniu, w ramach których realizowane są dwa programy: Rządowy Program na Rzecz Aktywności Osób Starszych na lata 2014-2020 oraz wieloletni Program „Senior+” na lata 2015-2020.
„Wśród seniorów, czyli osób, które ukończyły 60 rok życia, występują zróżnicowane potrzeby, tj. w zależności od ich stanu zdrowia oraz sytuacji ekonomicznej. Programy znajdujące się w budżecie odpowiadają potrzebom seniorów zgodnie z ich stopniem niesamodzielności” – podaje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Program „Senior+” jest skierowany do jednostek samorządu terytorialnego, a jego celem jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa seniorów w życiu społecznym poprzez rozbudowę ośrodków wsparcia oraz zwiększenie miejsc w placówkach zajmujących się opieką i pomocą osobom starszym. W ramach programu jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o jednorazowe wsparcie finansowe na utworzenie albo wyposażenie Dziennego Domu „Senior+” lub Klubu „Senior+”, lub dofinansowanie istniejących już placówek. W ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych organizacje pozarządowe i inne podmioty uprawnione realizują projekty w postaci zadania publicznego skierowanego do seniorów, zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami seniorów w ich lokalnym środowisku.
Kolejny program MRPiPS to „Emerytura+”, dzięki któremu osoby pobierające emeryturę lub rentę w maju 2019 roku otrzymały jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości minimalnej emerytury (obecnie 1100 zł brutto). Celem projektu było zmniejszenie różnic majątkowych wśród seniorów. Pieniądze wypłacano „z urzędu”, czyli bez składania wniosku.
„Świadczenie („Emerytura+” – red.) w wysokości 1,1 tys. złotych brutto, które w maju br. zasiliło budżety ok. 9,72 mln seniorów, to w mojej ocenie innowacyjne i wyczekiwane przez osoby starsze rozwiązanie” – oceniała pos. Małgorzata Zwiercan.
Do osób starszych skierowany jest także program MRPiPS „Opieka 75+”, który ma za zadanie poprawić dostępności usług opiekuńczych na terenach gmin realizujących te usługi samodzielnie. Gminy, które zdecydują się na realizację programu mogą, uzyskać wsparcie finansowe w wysokości do 50 proc. przewidywanych kosztów realizacji zadania.
„Program „Opieka 75+”, jest odpowiedzią na wyzwania, jakie stawiają przed Polską zachodzące procesy demograficzne. Powstał w wyniku obserwowalnego wzrostu zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w wieku 75 lat i więcej” – wyjaśniło MRPiPS.
Więcej na temat instytucji zajmujących się opieką nad seniorem przeczytamy [tutaj].
Programy zakładające poprawę jakości życia seniorów realizuje także Ministerstwo Zdrowia. Przykładem może być Projekt „Leki 75+”, którego celem jest zapewnienie dostępu do bezpłatnych leków dla osób starszych. Podstawą do otrzymania bezpłatnych leków jest: ukończenie 75 roku życia, wpisanie przez lekarza litery „S” na recepcie w wyznaczonym miejscu, lek musi znajdować się w [wykazie bezpłatnych leków] oraz musi być przepisany osobie cierpiącej na dane schorzenie. Receptę może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz specjalista.
„Warte podkreślenia jest, że funkcjonalność tej formy pomocy badała Najwyższa Izba Kontroli, z której pokontrolnego raportu wynika, że program „Leki 75+” znacząco poprawił dostęp seniorów do produktów leczniczych. Co więcej, program ten poprawił także kondycję wielu domowych budżetów osób starszych, u których nastąpił spadek wydatków na leki” – podkreślała Przewodnicząca Sejmowej Komisji Senioralnej.
Klaudia Nowakowska/Ostrzegamy.online