Każdy z nas może znaleźć się w sytuacji sporu, nie zawsze jednak wymaga to angażowania sądu. Można rozważyć skorzystanie z alternatywnego sposobu rozwiązania problemu, czyli mediacji.
Czym są mediacje
Mediacje są próbą doprowadzenia do konsensusu poprzez ugodę. Mają na celu znalezienie satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu na drodze dobrowolnych negocjacji. Są prowadzone poza sądem przy udziale trzeciej osoby – mediatora.
– Mediacje to spotkanie ludzi będących w konflikcie, którzy nie potrafią poradzić sobie z różnicą zdań wobec danej sytuacji; ludzi, którym ciężko się ze sobą rozmawia, bo emocje są zbyt silne. Jest mediator, który ułatwia taką rozmowę. W definicji jest to rozwiązywanie konfliktów w obecności bezstronnego i neutralnego mediatora w oparciu o zasadę dobrowolności i bezstronności. Jest to przede wszystkim rozmowa ludzi przy wsparciu bezstronnych i neutralnych osób trzecich, czyli mediatorów – tłumaczy w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online Magdalena Grudziecka z Polskiego Centrum Mediacji.
Źródło: www.mediacja.gov.pl
Jak dodaje ,,mediacje to ciekawy zawód, który łączy w sobie umiejętności społeczne – ale i te z zakresu psychologii czy socjologii (gdzie mediacja to dialog i rozmowa) z wiedzą prawną (gdzie mediacja to ugoda i gdzie patrzy się w kierunku rozstrzygnięcia)”.
Rola mediatora
Tematem mediacji zajmuje się m.in. Ministerstwo Sprawiedliwości. Prowadzi ono poświęconą im [stronę] internetową ,,Masz prawo do mediacji”, na której zawarte są konkretne informacje w tym zakresie.
Ministerstwo prowadzi również na swojej stronie internetowej specjalną zakładkę: ,,Działalność – Mediacje” , w której – oprócz wykazu podejmowanych resortowych działań w przedmiocie mediacji, publikacji oraz aktów prawnych, statystyk czy aktualności – jest również mowa o roli mediatora. [czytaj więcej]
MS wskazuje, że mediator ma wspierać przebieg negocjacji, łagodzić powstające napięcia i pomagać w wypracowaniu kompromisu, nie narzucając jednak przy tym żadnego rozwiązania. Mediator za każdym razem musi wykazać się neutralnością wobec stron i ich konfliktu.
Jak określa ekspert Rady Europy ds. mediacji i sprawiedliwości naprawczej Martin Wright – mediacja to proces ludzki, nie sądowy, który unowocześnia proces karny i budzi szacunek dla sprawiedliwości.
Rolą mediatora jest czuwanie nad komunikacją stron – przypomina w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online Ekspert Wydziału do spraw Mediacji Ministerstwa Sprawiedliwości Marcin Smalcerz.
– Mediator jest pośrednikiem między stronami konfliktu. Jako osoba neutralna pomaga stronom konfliktu osiągnąć wspólnie satysfakcjonujące je porozumienie. Mediator czuwa nad procesem komunikacji pomiędzy stronami. Podkreślenia wymaga, że mediator nie rozstrzyga sporu, nie prowadzi psychoterapii i nie udziela porad prawnych. Mediator nie ocenia stron konfliktu, nie komentuje, nie narzuca swoich poglądów i stanowiska w danej sprawie – wyjaśnia.
Jakimi problemami zajmuje się mediacja?
Polskie Centrum Mediacji na swojej [stronie] internetowej dokładnie wyjaśnia, które problemy można rozwiązywać na drodze mediacji, podając przy tym podział mediacji ze względu na gałąź prawa.
Główne sprawy bądź problemy, w których mogą pomóc mediacje, to kwestie: cywilne, społeczne, rodzinne, gospodarcze, sprawy karne, sprawy nieletnich, a także z zakresu prawa pracy, szkolne i rówieśnicze.
Dokładny opis rodzajów mediacji, które mogą pomóc osobie mającej problem w jednym z wyżej wymienionych obszarów, dostępny jest [tutaj].
Mediator Magdalena Grudziecka z Polskiego Centrum Mediacji, w rozmowie z portalem Ostrzegamy.online przybliża, jakimi problemami zajmuje się mediacja.
– Na przykład w kwestii zwykłych konfliktów międzyludzkich – w rodzinie czy w małżeństwie, kiedy ludzie nie są w stanie ze sobą rozmawiać czy mają trudną sprawę, gdy na przykład zastanawiają się, co dalej z ich małżeństwem. Mamy też mediacje sądowe w sprawach karnych. Mediacja ma wtedy różne cele i zadania. Mediacja jest metodą postępowania również w sprawach urzędowych – jeśli jest na przykład konflikt między urzędem a klientem. Podstawową rolą mediacji jest naprawianie relacji między ludźmi, budowanie tej pozytywnej relacji – wyjaśnia Magdalena Grudziecka.
Jakie są zalety mediacji w porównaniu z wymiarem sprawiedliwości?
Źródło: Freepik.com
Zalet mediacji jest wiele. Portal strefamediacji.pl przedstawia 9 najistotniejszych:
- Mediacja pozwala na bardzo szybkie załatwienie części sporów w sposób najbardziej korzystny dla obu stron w drodze ugody.
- Jest szansą na bardzo niskie koszty przy możliwości ostatecznego uregulowania sporu, zaakceptowanego przez obie strony.
- O wynikach spotkań mediacyjnych decydują strony, a nie sędzia, który wskazuje winnych.
- Nie wymaga się stosowania zasad postępowania dowodowego, co przy rozprawie sądowej jest sformalizowane i nieuniknione.
- Sesje mediacyjne są poufne.
- Mediacje opierają się na uzgodnieniach dotyczących przyszłości, natomiast sąd skupia się głównie na przeszłości.
- Najczęściej poziom satysfakcji stron jest duży, a w przypadku sądu bardzo niski.
- Podpisana ugoda staje się sukcesem obu stron, a nie przegraną jednej strony.
- Mediacja pozwala na likwidację stresu, podczas gdy rozprawa w sądzie kontynuuje i potęguje stres.
Ekspert do spraw mediacji z Ministerstwa Sprawiedliwości również nakreśla zalety mediacji w porównaniu z drogą sądową.
– Udział w mediacji pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze. Mediacja pozwala uniknąć stresu związanego z osobistym uczestnictwem w procesie w roli powoda czy pozwanego. Strony zachowują kontrolę nad treścią ugody, żadna decyzja nie zostanie podjęta bez zgody stron. Zawarcie ugody mediacyjnej prowadzi do obopólnej wygranej. Mediacja pozwala wypracować w krótkim czasie porozumienie pomiędzy stronami. Ugoda wypracowana podczas mediacji jest trwalsza od wyroku z uwagi na to, że strony same ustaliły warunki ugody. Mediacja może pomóc w utrzymaniu dobrych relacji, na przykład w rodzinie czy wśród kontrahentów. Ugoda mediacyjna ma moc równą ugodzie zawartej przed sądem, która z kolei stanowi tytuł wykonawczy uprawniający do prowadzenia egzekucji. Mediacja w stosunku do sprawy sądowej jest tania i łatwa do skalkulowania – wyjaśnia Marcin Smalcerz.
Na zalety mediacji w porównaniu z wymiarem sprawiedliwości wskazuje także Magdalena Grudziecka.
– Zaleta jest przede wszystkim taka, że to osoby, które są bezpośrednio w ten konflikt zaangażowane, decydują, szukają tych rozwiązań, które będą dla nich akceptowalne. Nie jest to rozstrzygnięcie sądowe, które mówi ludziom, jak mają żyć, co mają zrobić, ale to ludzie, którzy będą ponosić skutki tych decyzji, biorą na siebie odpowiedzialność rozwiązania tego konfliktu, tej sprawy w taki sposób, który będzie do przyjęcia przez obie strony. W mediacji można wyjść poza reguły, przepisy kodeksu, przy czym w granicach prawa. Siłą mediacji jest również decyzyjność ludzi oraz to, że mediacja jest poufna – wszystko to, co dzieje się na mediacji pozostaje w tych ,,czterech ścianach mediacyjnych”, co ułatwia ludziom wychodzenie sobie naprzeciw, szukania tych rozwiązań między sobą, pozwala zbudować zaufanie do stron i spojrzeć na siebie wzajemnie jako na ludzi, a nie jako na pozwanego, z którym się walczy przed wymiarem sprawiedliwości, bo sędzia decyduje, kto ma rację, a kto jej nie ma – tłumaczy Magdalena Grudziecka.
Skuteczność mediacji
Jak wskazuje Magdalena Grudziecka z PCM, w przypadku mediacji, na które zgodę wyraziły obie strony, skuteczność sięga 90 proc. Najwięcej ugód jest w mediacjach rodzinnych.
– Jeżeli jest to postanowienie sądu, kiedy został już złożony pozew, gdy machina sądowa ruszyła, ale mimo wszystko strony wyrażają zgodę i uczestniczą w mediacji, to jest od 70 do 80 proc. – w zależności, czego ta sprawa dotyczy – tłumaczy mediator.
Jeżeli weźmiemy statystyki sądowe, przedstawione przez Ministerstwo Sprawiedliwości, wygląda to następująco:
– Skuteczność mediacji nie odzwierciedla liczba zawartych ugód mediacyjnych. Strony, które skorzystały z mediacji i nie zawarły ugody, wracają na salę rozpraw z innym ładunkiem emocjonalnym. Często zdarza się, że strony pomimo niezwartej ugody przed mediatorem po upływie czasu, jaki upłynął pomiędzy zakończeniem mediacji a wyznaczeniem terminu rozprawy sądowej, dochodzą do porozumienia na pierwszej rozprawie. Sami sędziowie często wskazują, że widzą różnicę w zachowaniu stron przed mediacją i po jej zakończeniu. Odsetek spraw skierowanych do mediacji w 2017 roku w stosunku do wszystkich spraw wpływających do sądów, w których mediacja może być zastosowana, wyniósł 1,09 proc. przy skuteczności mediacji na poziomie 32,36 proc. – przedstawia w rozmowie z Ostrzegamy.online Marcin Smalcerz.
Dlaczego tak rzadko sięga się po mediacje?
Pomimo wielu zalet postępowania mediacyjnego, jest ono rzadkim wyborem. Portal strefamediacji.pl podaje, że główną przyczyną takiej sytuacji jest nieznajomość tematyki dotyczącej podstawowej wiedzy o pozasądowym sposobie rozwiązywania konfliktów.
Do tej i innych barier mediacji odwołuje się również Magdalena Grudziecka z Polskiego Centrum Mediacji.
– Jest to stale nowa metoda. W Kodeksie karnym istnieje od 1997 roku, w cywilnym od 2005 roku. Dlatego też część ludzi po prostu jej nie zna. Czasami jest tak, że na samą myśl o ustępstwie, strony nie chcą skorzystać z mediacji. A mediacja jest to poznanie siebie wzajemnie, swoich potrzeb, oczekiwań i szukanie tego akceptowalnego rozwiązania. Barierą mediacji jest również to, że ludzie idąc na mediacje, otrzymują różną usługę i też mogą się do tego zrażać. Wiąże się to z tym, że nie mamy wypracowanych standardów kształcenia mediatorów – wyjaśnia Magdalena Grudziecka.
Mediacje w kodeksach
Jak wskazuje Magdalena Grudziecka, „z punktu widzenia prawa w polskim wymiarze sprawiedliwości mediacje są we wszystkich kodeksach”.
– Są w Kodeksie postępowania karnego, Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, w Kodeksie cywilnym, gospodarczym, rodzinnym, pracowniczym i również administracyjnym) – dodaje.
W Kodeksie postępowania administracyjnego w Dziale II. Postępowanie, mediacjom jest poświęcony [Rozdział 5]. Można w nim znaleźć konkretne odpowiedzi na pytania dotyczące kwestii takich jak: czym jest mediacja, jaki ma cel, uczestnicy mediacji, jak skierować problem do mediacji, prowadzenie mediacji, koszty oraz kim jest mediator i jakie są jego obowiązki.
Przebieg mediacji
Przebieg mediacji może różnić się w zależności od tego, do którego mediatora się udamy. Portal Mediatorzy.pl wyjaśnia ogólny przebieg mediacji. Najczęściej składa się ona z dwóch etapów: spotkania wstępnego oraz właściwej mediacji. W pierwszej kolejności mediator przedstawia stronom zasady mediacji, kwalifikuje dany problem do mediacji oraz odpowiada na pytania stron tak, aby uczestnicy mogli podjąć decyzję o jej rozpoczęciu. Kiedy pierwszy etap zakończy się pomyślnie, w drugim etapie rozpoczyna się pracę nad problemami i sprawami, z którymi przychodzą strony. Właściwa sesja mediacyjna to zidentyfikowanie głównych obszarów konfliktu i oczekiwań stron, a następnie znalezienie dostępnych możliwości oraz rozwiązań. Następnie porozumienie wypracowane wspólnie w trakcie mediacji jest spisywane z pomocą mediatora przez uczestników i podpisywane przez strony.
Źródło: mediacjepoznan.com
Działania w przedmiocie mediacji prowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości
– Ministerstwo Sprawiedliwości w tygodniu mediacji (październik) organizuje ogólnopolską konferencję poświęconą mediacji. Konferencja cieszy się bardzo dużym zainteresowanie miłośników mediacji. Przy Ministrze Sprawiedliwości działa Społeczna Rada do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów. Działania podejmowane przez MS mają na celu podniesienie kompetencji mediatorów, jakości samej mediacji, jak i popularyzację wśród społeczeństwa. Do najważniejszych działań podjętych w ubiegłym roku można wskazać powstanie sieci Centrów Arbitrażu i Mediacji (CAM) – po jednym w każdym województwie, wprowadzenie kwalifikacji rynkowej „Prowadzenie mediacji sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych” oraz „Prowadzenie mediacji sądowej i pozasądowej w sprawach gospodarczych” do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. W chwili obecnej prowadzone są prace nad podręcznikiem dla mediatorów, dotyczącym ugód mediacyjnych. W sądach okręgowych prowadzone są także dyżury mediatorów, jak i salony mediatorów – informuje Marcin Smalcerz.
Jak sięgać po pomoc
Najlepszym rozwiązaniem jest po prostu zdecydowanie się na rozpoczęcie mediacji. Mediację możemy zacząć na każdym etapie trwania sporu. Decydując się na nią, wystarczy zgłosić się do ośrodka mediacyjnego z prośbą o jej przeprowadzenie. Warto podkreślić, że mediacja może toczyć się także niezależnie od sądu, gdy nie mamy zamiaru składać swojej sprawy do rozstrzygnięcia przez wymiar sprawiedliwości.
Wśród instytucji, u których można szukać pomocy Magdalena Grudziecka wymienia między innymi: różne stowarzyszenia mediacyjne, listy tzw. stałych mediatorów, dostępnych na stronach sądów (z podziałem na mediatorów w sprawach karnych, w sprawach związanych z nieletnimi sprawcami czynów karalnych i w sprawach cywilnych).
– W coraz większej ilości sądów w sprawach cywilnych są coraz częściej dodatkowo wymieniane specjalizacje mediatorów. Inaczej się mediuje w sprawach rodzinnych, gospodarczych itp., więc tam powinny być dostępne te specjalizacje i opisane przygotowanie mediatorów – dodaje.
Jak znaleźć mediatora
Ministerstwo Sprawiedliwości wychodzi naprzeciw oczekiwaniom oraz potrzebom obywateli i na stronie internetowej [Mediacja.gov.pl] zamieszcza wykaz mediatorów i prowadzonych mediacji na terenie całej Polski.
– Mediator wskazywany jest przez strony albo wyznacza go sąd. Listy mediatorów prowadzone są przez prezesów sądów okręgowych. Każda osoba, która poszukuje mediatora, powinna zapoznać się z tymi listami. Trzeba zaznaczyć, że obecnie mamy listy stałych mediatorów i listy mediatorów tzw. wykazy instytucji i osób uprawnionych do prowadzenia postępowania mediacyjnego. W sprawach cywilnych listę stałych mediatorów dla obszaru właściwości danego okręgu sądowego prowadzi prezes sądu okręgowego. Listy mediatorów mogą również prowadzić organizacje pozarządowe oraz uczelnie. Informacje o listach mediatorów przekazują prezesowi sądu okręgowego. W sprawach karnych wykazy instytucji i osób uprawnionych do prowadzenia postępowania mediacyjnego oraz w sprawach nieletnich wykazy instytucji i osób godnych zaufania uprawnionych do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego prowadzone są w sądach okręgowych – wyjaśnia ekspert ds. mediacji Marcin Smalcerz
Międzynarodowy Dzień Mediacji
Źródło: Freepik.com
Aby idea mediacji trafiała do jak największego grona, powstała inicjatywa Międzynarodowego Dnia Mediacji – podaje Polskie Centrum Mediacji. Wskazuje, że pomysłodawcą akcji była organizacja Association for Conflict Resolution (ACR) ze Stanów Zjednoczonych. Święto po raz pierwszy obchodzono w 2005 roku, ustanawiając je 20 października. W Polsce stało się to trzy lata później, z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości. W 2006 roku zarząd ACR wprowadził zmiany, wyznaczając na dzień obchodów trzeci czwartek października.
Wraz z Dniem Mediacji w naszym kraju odbywa się również Tydzień Mediacji. W obchodach Międzynarodowego Dnia Mediacji biorą udział sądy, prokuratury, komisariaty policji, ośrodki mediacyjne, kancelarie prawne, poradnie psychologiczne czy placówki oświatowe z całej Polski. Organizowane są dyżury, konferencje, warsztaty o tematyce mediacyjnej czy pikniki rodzinne, podczas których można spotkać się z mediatorami i dowiedzieć się najważniejszych informacji dotyczących mediacji.
Paula Sikora-Malinowska/Ostrzegamy.online