Z przeprowadzonych w 2016 roku badań opinii publicznej zrealizowanych przez PBS wynika, że co dziesiąta osoba w Polsce podpisuje umowę bez zapoznawania się z jej treścią, a co trzecia czyta ją jedynie pobieżnie. Tymczasem brak staranności i lenistwo w tak ważnej kwestii mogą nas wiele kosztować.
Warto przestrzegać kilku najważniejszych zasad, które pomogą zabezpieczyć nasze interesy przy zawieraniu umowy.
1. Nie śpiesz się
W dzisiejszym świecie tempo życia rośnie. Objawia się to w wielu jego aspektach. Jednym z nich jest zawieranie umów. Czynności tej dokonuje niemal codziennie każdy z nas. To choćby umowa kupna–sprzedaży przy zwykłych zakupach. W przypadku zawierania jakiejkolwiek umowy powinniśmy poświęcić czas na zapoznanie się z treścią umowy, niezależnie czy jest to przeczytanie paragonu pod kątem jego zgodności z listą zakupionych rzeczy czy też wczytanie się w treść umowy o pracę, umowy najmu czy umowy przy zakładaniu konta bankowego.
Dokładne zapoznanie się z treścią umowy jest naszym prawem. Na jej czytanie powinniśmy poświęcić tyle czasu, ile potrzebujemy, a w razie wątpliwości prosić o ich dokładne wyjaśnienie. Obowiązkiem drugiej strony jest wytłumaczenie nam wszelkich wątpliwości i niejasności.
2. Poproś o wydanie wzorca umowy
Często bywa, że warunki, w jakich zawiera się umowę – np. w placówce bankowej, gdzie człowiek niemal fizycznie czuje na sobie spojrzenia oczekujących w kolejce osób – mogą nie sprzyjać skupieniu się na tym, co czytamy. Może się również zdarzyć, że przeszkodą jest zbyt drobny druk umowy. Także tutaj należy zachować rozwagę i przełożyć zawarcie umowy na inny termin, prosząc jednocześnie o wydanie nam kserokopii, wzoru lub przesłanie nam umowy drogą elektroniczną. Da nam to możliwość spokojnego przeczytania jej w domu, gdzie zapoznamy się z nią uważnie i ze zrozumieniem. Jednocześnie trzeba pamiętać, by później dokładnie skontrolować, czy umowa, którą mamy podpisać, jest identyczna z tą, którą przeczytaliśmy na osobności.
3. Nie bój się pytać
Umowy mogą zawierać niezrozumiałe lub niejasne zagadnienia. Jeżeli natkniesz się na nie podczas czytania umowy, dobrze jest je zakreślić lub wynotować, aby wyjaśnić wątpliwości przed podpisaniem. Ze swoimi notatkami i zakreśleniami łatwiej będzie nam przeanalizować treść umowy z doradcą lub ekspertem. Warto w razie wątpliwości skorzystać z internetu i z zaufanych domen organów państwowych, które mają za zadanie chronić konsumentów, by dowiedzieć się, co oznaczają sformułowania budzące nasze wątpliwości.
4. Upewnij się, że jest tak, jak chcesz
W zależności od charakteru umowy, może ona na wcześniejszym etapie podlegać pewnym ustaleniom czy negocjacjom. Przy podpisywaniu ostatecznej wersji powinniśmy upewnić się, że zawarto w niej wszystkie wymagane przez nas warunki. Może się bowiem okazać, że treść umowy różni się od wcześniejszych ustaleń. Nasz podpis nada jej zapisom charakteru wiążącego, warto więc sprawdzić, czy wszystko jest dokładnie tak, jak chcemy.
5. Zwróć uwagę na koszty
Niektóre umowy nakładają na strony konieczność poniesienia kosztów lub spełnienia określonych warunków już po zawarciu. Bardzo ważne, aby zapisom umowy, które dotykają kwestii takich jak marża, prowizja, ryczałt czy odsetki, poświęcić szczególną uwagę. Często informacje na ten temat są – niekiedy dla utrudnienia – pisane mniejszym drukiem, a narażeni na zawarcie niekorzystnej umowy jesteśmy szczególnie w przypadku tzw. umów promocyjnych. Ponadto fachowe sformułowania dotyczące kosztów i warunków finansowych często są niezrozumiałe dla zwykłych osób.
6. Nie zadowalaj się byle czym
Niewykluczone, że stojąc na pozycji silniejszej (np. jako klient instytucji finansowej lub towarzystwa ubezpieczeniowego), możesz negocjować niektóre zapisy umowy przed jej podpisaniem. Być może właśnie danemu przedsiębiorstwu zależy na zdobywaniu nowych klientów bardziej niż tobie na zawarciu umowy z tym, a nie innym podmiotem. Dobrą pozycję negocjacyjną wykorzystajmy, aby umowa była dla nas jak najbardziej korzystna, pamiętając przy tym, że nie wszystko w umowach można zmienić, gdyż ich ogólne warunki przeważnie są stałe.
7. Uwaga na załączniki
Podczas czytania rozmaitych umów możemy natknąć się na frazę, że dany dokument „stanowi załącznik do niniejszej umowy”. Warto sprawdzić czy naprawdę jest on załączony do formularza umowy i co w sobie zawiera. Czasami jest to pełnomocnictwo, druk odstąpienia od umowy, klauzula o przetwarzaniu danych osobowych, ale równie dobrze może to być regulamin i tabela opłat, na które należy zwrócić baczną uwagę.
8. Odstąpienie od umowy
Twój podpis na umowie nie oznacza, że jest ona nieodwołalna. Polskie prawo daje ustawową możliwość odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn, w odpowiednim i ustalonym terminie, jak również wyróżnia przypadki, gdy można od niej odstąpić w dowolnym czasie. Formularz odstąpienia powinien zazwyczaj stanowić załącznik do umowy, a osoba zawierająca umowę powinna wiedzieć, że ma prawo do odstąpienia od niej. Niezwykle ważnym jest, aby wiedzieć, że odstąpić od umowy bez podania przyczyn można tylko w określonym umową lub przepisami ustawowymi terminie. Po upływie tego czasu, za niewywiązywanie się z umowy lub odstąpienie od niej mogą nam grozić kary umowne. Brak informacji na temat ewentualnych konsekwencji rozwiązania umowy jest częstą przyczyną pozwów i skarg.
9. Prawa i obowiązki
Umowa wiąże się zazwyczaj z prawami i obowiązkami. Istnieje tendencja do zwracania uwagi jedynie na to, „co nam się należy” z pomijaniem ciążących na nas obowiązków. Tymczasem w przypadku, gdy nie zdajemy sobie sprawy, że umowa nakłada na nas pewne zobowiązania, może dojść do sytuacji, gdy kary umowne lub odstąpienie od umowy nastąpi z drugiej strony, ze wszystkimi tego konsekwencjami.
10. Jak prawidłowo zawrzeć umowę?
Mamy przed sobą umowę. Dokładnie znamy jej postanowienia, a zawarte w niej warunki są zgodne z naszymi oczekiwaniami. Co dalej? Przede wszystkim umowę należy podpisać lub parafować na każdej osobnej kartce papieru, co stanowi zabezpieczenie przed ewentualną podmianą stron. Ponadto umową ważną jest ta podpisana przez obie strony. Warto się upewnić, czy zawieramy umowę z osobą do tego upoważnioną i wskazaną w umowie oraz czy na dokumentach figuruje jej podpis. Umowę zawieramy w co najmniej dwóch egzemplarzach – po jednym dla każdej ze stron. W momencie, gdy posiadamy umowę podpisaną tylko przez nas, możemy uznawać ją za niezawartą. Należy zwrócić uwagę na datę podpisywania umowy. Zdarzyć się może, iż podany w nagłówku dzień jest inny niż ten, w którym realnie ją zawieramy. To od daty zawarcia umowy liczy się termin na odstąpienie od niej, a w późniejszym okresie może być trudno udowodnić nam, że zawieraliśmy ją w innym czasie niż wskazany w dokumencie.
11. Co robić, gdy zawarłem/am niekorzystną umowę?
Istnieją różnego rodzaju umowy, po zawarciu których nałożone są na nas konkretne obowiązki. Często brak jest możliwości manewru, gdy przekroczyliśmy już czas na odstąpienie od umowy, nie chcemy ponosić konsekwencji, a równocześnie chcemy ją rozwiązać. Co możemy wtedy zrobić? W razie jakichkolwiek problemów z umową, powinniśmy udać się do podmiotu, z którym ją zawarliśmy. Możliwe, że wzajemnie uda się dojść do porozumienia i zmienić warunki lub rozwiązać umowę za porozumieniem stron. W innym wypadku można zwrócić się o pomoc prawnika. Gdy podpisaliśmy krzywdzącą umowę, pomocy możemy szukać w sądzie, u Rzecznika Praw Konsumenta, w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub u innych podmiotów, które będą odpowiednie w danych okolicznościach, np. w Państwowej Inspekcji Pracy.
Mateusz Wilk/Ostrzegamy.online